Έχετε ακούσει για την Κοζανίτικη Αποκριά; Αν όχι, ήρθε η ώρα να μάθετε και να την αγαπήσετε! Η Αποκριά στην Κοζάνη είναι αναπόσπαστο κομμάτι της πόλης, παραδοσιακή και ιδιαίτερα δημοφιλής. Έτσι, κάθε χρόνο η πόλη μεταμορφώνεται, γεμίζει κόσμο, τραγούδια, μυρωδιές, κέφι.
Ας δούμε πως ξεκίνησαν όλα! Τα έθιμα της περιόδου προέρχονται από την νεοελληνική αγροτική Αποκριά με φανερή παγανιστική προέλευση. Είναι μια ψυχαγωγική γιορτή, με τις υλικές απολαύσεις του ποτού και του φαγητού, εστιάζει στην ανατροπή των κατεστημένων κοινωνικών και κοσμικών πραγμάτων, όπως όλα τα αποκριάτικα έθιμα ανά την Ελλάδα. Συνδέεται με τα Ρωμαϊκά Λουπερκάλια και Σατουρνάλια, όταν οι Ρωμαίοι σε γιορτές λατρείας των Θεών εισήγαγαν την ανάγκη για ψυχαγωγία μέχρι ακολασίας, αλλά κυρίως με τις Βυζαντινές Καλένδες, που ήταν γιορτές με μεταμφιέσεις, ενώ άλλοι μιλούν για συνέχεια εθίμων στην πόλη της Κοζάνης κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας.
Αργότερα, κυριαρχούν κυρίως στη Βόρειο Ελλάδα οι ζωομορφικές κυρίως μεταμφιέσεις, ενώ από το 1650 και μετά συναντάμε τα λεγόμενα Ρογκατζάρια στην Κοζάνη και τους Κωδωνοφόρους (παρέες μεταμφιεσμένων που περιφέρονταν στους δρόμους). Στις αρχές του 20ου αιώνα εμφανίστηκαν τα «Καρναβάλια». Συνδύαζαν στοιχεία Αγροτικής αποκριάς, όπως ο Φανός και ο χορός γύρω του, τα φαγοπότια και η θύμηση των νεκρών με τις παραστάσεις μεταμφιεσμένων και τις παρελάσεις του Αστικού Καρναβαλιού μέχρι τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, οπότε και σταμάτησαν. Με τη Μεταπολίτευση ζωντανεύει ξανά και η μεγάλη γιορτή είναι μαζική, γύρω στους Φανούς.
Η Αποκριά, λοιπόν, στη βόρεια πόλη της Κοζάνης έχει βασικά χαρακτηριστικά που την κάνουν μοναδική:
1. Οι αποκριάτικες εκδηλώσεις της πόλης ξεκινούν με χορούς και τραγούδια την “Τσικνοπέμπτη“, 12 μέρες πριν από τη Μεγάλη Αποκριά, όταν γίνεται η παρέλαση των αρμάτων. Οι Φανοί αρχίζουν να ανάβουν ένας ένας από την Τσικνοπέμπτη και γίνεται κάθε βράδυ γλέντι σε κάθε έναν από αυτούς ξεχωριστά και με τη σειρά. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη γιορτή σε κάθε γειτονιά, η οποία ετοιμάζεται να υποδεχθεί την Κοζάνη ολόκληρη, τους επισκέπτες της αλλά και τους οργανωτές των άλλων Φανών, τους συλλόγους, τις μπάντες.
2. Sourd Games: Είναι ιδιότυπο κυνήγι θησαυρού με 2000 αθλητές-μαθητές από 11-15 χρονών, πραγματοποιήθηκαν πρώτη φορά το 1997 και κατέκτησαν τη νεολαία της Κοζάνης, ενώ γίνονται στο κέντρο της πόλης το πρωί της Παρασκευής πριν τη Μεγάλη Αποκριά. Η ονομασία προέρχεται από τη μεταφορά στ’ αγγλικά της λέξης «σιούρδος» (=χαζός, τρελός, χαρακτηριστική σατιρική επωνυμία των Κοζανιτών).
3. Η Παιδική Αποκριά είναι ειδικές εκδηλώσεις για τη συμμετοχή των παιδιών συνοδευόμενα από τους γονείς. Εκεί ο Παιδικός Καρνάβαλος στη μεγάλη γιορτή στο κέντρο της πόλης, την Κυριακή της Μικρής Αποκριάς, με χορούς, τραγούδια και παιχνίδια διασκεδάζει τα παιδιά και τους μεγάλους που συμμετέχουν και μαθαίνουν. Παιδικοί σύλλογοι από όλες τις πόλεις ολοκληρώνουν την υπέροχη βραδιά με παραδοσιακούς χορούς που παρακολουθούν όλοι περήφανοι.
4. Αντίστοιχα για τους μεγαλύτερους σε ηλικία νέους και όχι μόνο, το Σάββατο πριν την Μεγάλη Αποκριά γίνεται το Πάρτυ Νεολαίας, όπου μαζεύονται όλοι στην πλατεία της πόλης και χορεύουν, τραγουδούν σε συναυλία με κάποιον DJ, γνωστή μπάντα ή συγκρότημα. Όλοι πηγαίνουν να ξεφαντώσουν και ο ήχος διαχέεται παντού, ενώ πυροτεχνήματα φωτίζουν τον ουρανό. Είναι μέρες γιορτής και γλεντιού. Μέρες για όποιον θέλει να ξεφύγει από την καθημερινότητα και να ξεφαντώσει.
5. Η παρέλαση αρμάτων ξεκινά 15:00 η ώρα το μεσημέρι της Μεγάλης Αποκριάς και τα πεζοδρόμια κατά μήκος της πλατείας και σε όλο τον κεντρικό δρόμο γεμίζουν θεατές ντόπιους και ξένους. Άρματα γεμάτα κόσμο, μικροί και μεγάλοι χορεύουν, τραγουδούν. Κάθε άρμα έχει δικό του θέμα επίκαιρο και σατιρικό, ξέχειλο από την τοπική λαϊκή παράδοση και πολιτική σάτιρα. Μεταμφιεσμένοι και μη συμμετέχουν δίχως όρια.
6. Ο Φανός την Μεγάλη Αποκριά είναι το αποκορύφωμα όλων και παρασέρνει όλο τον κόσμο στο τελευταίο ξενύχτι και φαγοπότι. Την μέρα εκείνη ανάβει πρώτα ο Φανός στην κεντρική πλατεία με παραδοσιακές εκδηλώσεις και χορευτικά από διάφορες περιοχές της Ελλάδας. Έπειτα, ταυτόχρονα ανάβουν σε όλες τις άλλες γειτονιές. Άνθρωποι χορεύουν και τραγουδάνε όλοι μαζί ενωμένοι, γλεντούν. Οι εκδηλώσεις οργανώνονται από τους συλλόγους των οποίων οι εκπρόσωποι φορούν παραδοσιακές στολές και με κοζανίτικα, σκωπτικά και παραδοσιακά τραγούδια σε κοζανίτικο ιδίωμα ο πρωτοτραγουδιστής καθοδηγεί τους υπόλοιπους να επαναλαμβάνουν ό,τι λέει, σε ένα πλαίσιο όπως τα Δημοτικά τραγούδια της ελληνικής κουλτούρας και το αρχαίο θέατρο. Μαζί με τους μεζέδες και τα παραδοσιακά «κιχιά» προσφέρεται και άφθονο κρασί «κοκκινέλι», τοπικής παραγωγής.
7. Παράλληλα με όλο το ξέφρενο γλέντι στους δρόμους και στα μαγαζιά, οργανώνονται και θεατρικές παραστάσεις σε τοπικό ιδίωμα ή μη και συναυλίες από την τοπική φιλαρμονική ορχήστρα της πόλης, την “Πανδώρα”. Επίσης, υπάρχουν εκθεσιακοί χώροι, Μουσεία και οργανωμένες εκδρομές ξενάγησης που αναδεικνύουν την ιστορία και τον πολιτισμό της πόλης για όποιον θέλει να μάθει κάτι περισσότερο. Τέλος, υπάρχει εφαρμογή για κινητά, το Apokria Go!, ώστε να διευκολυνθούν οι επισκέπτες με οδηγίες για κάθε εκδήλωση και πρόγραμμα όλου του 12ημέρου της Αποκριάς.
Η Αποκριά στην Κοζάνη είναι μοναδικό γεγονός. Είναι ένα θέαμα που κρατά την παράδοση και τα έθιμα και αξίζει ως εμπειρία. Ενώ ταυτόχρονα αποδεικνύει πόσο πολύ ενώνει τους ανθρώπους το παρελθόν.
Εσύ ακόμα να το ζήσεις;!
Για περισσότερες πληροφορίες: https://kozanitikiapokria.gr
