Για τους λάτρεις της ποίησης, το «Fata Morgana» του Ν.Καββαδία αποτελεί ένα γνωστό ποίημα. Ένα ποίημα που εξυμνεί τον ερωτισμό και τον αισθησιασμό του ποιητή για την Θεανώ Σουνά, το οποίο γράφτηκε 47 ημέρες πριν από τον θάνατο του, ενώ βρισκόταν στο πλοίο Aquarius. Το ποίημα αυτό μελοποιήθηκε και τραγουδήθηκε από τη Μαρίζα Κωχ :

Ωστόσο, ποια είναι η Fata Morgana;

Ο μύθος λέει ότι η Φάτα Μοργκάνα  ή η Μοργκάνα λε Φέι ήταν η ετεροθαλής αδελφή του βασιλιά Αρθούρου. Κατοικούσε σε κρυστάλλινα παλάτια στον βυθό της θάλασσας και ήταν ειδήμων στη δημιουργία οπτικών ψευδαισθήσεων. Πάνω σε αυτόν τον μύθο φαίνεται πως βασίστηκαν και οι επιστήμονες προκειμένου να δώσουν όνομα σε ένα φυσικό φαινόμενο.

Η Fata Morgana είναι ένα οπτικό φαινόμενο αντικατοπτρισμού που παρουσιάζεται στη θάλασσα και το οποίο οφείλεται σε θερμοκρασιακή αναστροφή. Όταν εντοπίζεται  αυτό το φαινόμενο, τα αντικείμενα στον ορίζοντα, όπως νησιά ή  πλοία, παρουσιάζονται  σύνθετα, δηλαδή δύο είδωλα ίδιου αντικειμένου ενωμένα αντίστροφα κατά κορυφή.

Ποια είναι η εξήγηση πίσω από αυτό;

Η απρόσκοπτη αλληλεπίδραση μεταξύ του ζεστού υπερκείμενου αέρα και του πυκνότερου ψυχρού αέρα κοντά στην επιφάνεια του εδάφους μπορεί να δράσει ως διαθλαστικός φακός, δημιουργώντας ένα κατακόρυφα αντεστραμμένο είδωλο. Για να συμβεί αυτό απαιτείται ένας σχετικά ήπιος καιρός και μια αρκετά καθαρή ατμόσφαιρα , ώστε να γίνει αντιληπτό από κάποιον που βρίσκεται μακριά.

Πού και πότε παρατηρείται η Fata Morgana ;
Η Fata Morgana είναι συνηθισμένο φαινόμενο στις κοιλάδες των ψηλών βουνών, όπως η κοιλάδα Σαν Λούις του Κολοράντο όπου το φαινόμενο μεγεθύνεται εξαιτίας της καμπύλωσης του πυθμένα της κοιλάδας που αντισταθμίζει την καμπυλότητα της Γης. Παρόμοιο είδος αντικατοπτρισμού έχει παρατηρηθεί, επίσης, στο Κόλπο Τογιάμα στη δυτική ακτή της Ιαπωνίας καθώς και στις Μεγάλες Λίμνες της Βόρειας Αμερικής. Είναι πιθανό να παρατηρηθεί στις Αρκτικές θάλασσες σε πολύ γαλήνια πρωινά, ή συχνά στις καλυμμένες με πάγο κρηπίδες της Ανταρκτικής. Στην Ελλάδα έχουν παρατηρηθεί σε διάφορα σημεία οπτικές αυθαλμαπάτες, που από κάποιους αποδίδονται στο εν λόγω φαινόμενο, με πιο χαρακτηριστικό το παράδειγμα που έχει παρατηρηθεί στον βόρειο Ευβοϊκό κόλπο κοντά στη Λάρυμνα. Όμως, πολλοί κατατάσσουν στην ίδια κατηγορία και τους γνωστούς Δροσουλίτες, τις σκιές πολεμιστών που παρελαύνουν κάθε χρόνο την πρώτη εβδομάδα του Ιουνίου σαν φαντάσματα στο Φραγκοκάστελο της Κρήτης (ανατολικά της Χώρας των Σφακίων), όταν δεν φυσάει βοριάς. Κάποιοι ισχυρίζονται ότι δεν πρόκειται για φαντάσματα, αλλά για τα είδωλα στρατιωτών που κάνουν ασκήσεις σε κάποια βορειοαφρικανική χώρα και αντικατοπτρίζονται στην περιοχή λόγω του φαινομένου Φάτα Μοργκάνα (!).

Η Φάτα Μοργκάνα παρατηρείται, συνήθως, τις πρωινές ώρες, μετά από μια ψυχρή νύχτα που έχει ως αποτέλεσμα τη διαφυγή θερμότητας δι’ ακτινοβολίας στο διάστημα.

Ν.Καββαδίας

Απόσπαμα από το ποίημα “Fata Morgana”:

“Ποῦθ᾿ ἔρχεσαι; Ἀπ᾿ τὴ Βαβυλώνα.

Ποῦ πᾶς; Στὸ μάτι τοῦ κυκλῶνα.

Ποιὰν ἀγαπᾶς; Κάποια τσιγγάνα.

Πῶς τὴ λένε; Φάτα Μοργκάνα.

Πάντα οἱ κυκλῶνες ἔχουν γυναικεῖο

ὄνομα. Εὔα ἀπὸ τὴν Κίο.

Ἡ μάγισσα ἔχει τρεῖς κόρες στὸ Ἀμανάτι

καὶ ἡ τέταρτη εἶν᾿ ἕν᾿ ἀγόρι μ᾿ ἕνα μάτι.”