Ποιος έχει λόγο στην αγάπη;
Δεν υπάρχει κάποιος σαφής ορισμός για την αγάπη γιατί μάλλον δεν ορίζεται. Για τον καθένα μας σημαίνει κάτι διαφορετικό. Δεν μπορεί να περιληφθεί σε ετυμολογίες, να “κλειστεί” σε περιγραφές. Είναι συναίσθημα και, ως τέτοιο, ο καθένας το νιώθει, το αντιλαμβάνεται αλλά και το εκδηλώνει ποικιλοτρόπως. Πολλές φορές, όμως, αυτή η διαφορετική έννοια που δίνει το κάθε άτομο στην αγάπη και ο δικός του τρόπος να την αντιλαμβάνεται είναι ο λόγος που δημιουργεί προβλήματα στις ανθρώπινες σχέσεις.
Για τους περισσότερους μελετητές, η αγάπη είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη διαδικασία διαμόρφωσης δεσμού. Το βρέφος συνδέεται συναισθηματικά με τη μητέρα, τον πατέρα και κάθε πρόσωπο του οικείου περιβάλλοντός του. Μαθαίνει, δηλαδή, να αγαπά αρχικά σε αυτό το πλαίσιο και για αυτό ακριβώς ένα μεγάλο “κομμάτι” της αντίληψης του σχετικά με την έννοια αυτή εξαρτάται σε σημαντικό βαθμό από τις πρώτες προσλαμβάνουσες που παίρνει από το οικογενειακό του περιβάλλον.
Είναι όμως κάτι που όντως μαθαίνεται η αγάπη ή είναι απλά ένα ένστικτο που “φέρει” κανείς εκ γενετής;
Αν, για παράδειγμα, ένα άτομο γεννηθεί σε ένα απομονωμένο περιβάλλον, όταν κάποια στιγμή στη ζωή του βρεθεί σε επαφή με κόσμο, θα μπορέσει να αγαπήσει; Αντίστοιχα, ένα παιδί που έχει μεγαλώσει σε ένα μη υγιές περιβάλλον στο οποίο δε λάμβανε αγάπη, θα μπορέσει στο μέλλον να συμπεριφερθεί όπως ένα άτομο που αγαπά ή κάτι τέτοιο θα του είναι τελείως άγνωστο;
Εδώ είναι, λοιπόν, που διακρίνουμε το συναίσθημα από τη συμπεριφορά. Τα συναισθήματα είναι τις περισσότερες φορές εκτός του δικού μας ελέγχου. Αντίθετα, η συμπεριφορά μας που είναι η εξωτερική εκδήλωση ή η αντίδραση στα συναισθήματά αποτελεί κάτι που μπορεί να τεθεί υπό έλεγχο, επομένως και να “διδαχτεί”. Όλα τα “μοτίβα” συμπεριφοράς μας έχουν ως αφετηρία το οικογενειακό και κοινωνικό μας περιβάλλον. Ασυνείδητα, με λίγα λόγια, έχουμε μάθει να λειτουργούμε και να συμπεριφερόμαστε με ορισμένο τρόπο, “μιμούμενοι” τους γύρω μας και συνήθως τα πρότυπά μας, τα οποία τα πρώτα χρόνια της ζωής μας, είναι οι γονείς μας.
Ο Στάινερ, αυστριακός φιλόσοφος, υποστήριζε ότι η αγάπη αποτελεί βασικό συστατικό της συναισθηματικής νοημοσύνης και ότι οι άνθρωποι χρειάζεται να την εκφράζουν όταν την νιώθουν πραγματικά, αναλαμβάνοντας τη συναισθηματική τους ευθύνη. Είναι πολύ σημαντικό να γίνει κατανοητό από μικρή ηλικία πως η αγάπη και η ευθύνη είναι άρρηκτα συνδεδεμένες. Όπως κανείς είναι υπεύθυνος απέναντι στον εαυτό του, έτσι είναι υπεύθυνος απέναντι σε όποιους αγαπάει. Σύμφωνα με έρευνες, τα άτομα που φοβούνται την ευθύνη είναι λιγότερο πιθανό στη ζωή τους να βιώσουν την πλήρη αγάπη. Ο “μικρός πρίγκιπας” κάνει επίσης αναφορά σε αυτό :
Να γίνεις υπεύθυνος για πάντα εκείνους που έχεις εξημερώσει. Είσαι υπεύθυνος για το τριαντάφυλλό σου…
Είμαι υπεύθυνος για το τριαντάφυλλό μου… Επανέλαβε ο μικρός πρίγκιπας, για να μην το ξεχάσει.
Μιας και μιλάμε για ευθύνη, λοιπόν, αν είναι κάποιος που έχει λόγο στην αγάπη είναι η οικογένεια. Αυτή είναι η πρώτη και η βασική πηγή της αγάπης. Αυτή είναι η πρώτη κατεύθυνση που παίρνουν τα άτομα, όχι μαθαίνοντας κανόνες όπως σε ένα βιβλίο γραμματικής αλλά γνωρίζοντας κοινές και βασικές συνισταμένες αυτής της έννοιας. Αυτό είναι και ένα πρώτο παράδειγμα της σχέσης αγάπης και ευθύνης. Οι γονείς, δεδομένου, ότι αγαπάνε τα παιδιά τους, έχουν ευθύνη να τους διδάξουν ώστε να μπορέσουν να μάθουν τον τρόπο να αγαπούν. Όλοι έχουμε ανάγκη να εκπέμπουμε αγάπη αλλά κανείς δε γεννήθηκε γνωρίζοντας τον τρόπο που θα το κάνει. Αν συνέβαινε κάτι τέτοιο, πράγματι, η ανθρωπότητα θα είχε σωθεί. Και ίσως γι’ αυτό το λόγο, αυτός να είναι ο σημαντικότερος σκοπός που πρέπει να πετύχουμε οι μελλοντικές γενιές, να μάθουμε πώς να αγαπάμε.
