Την περασμένη εβδομάδα, πραγματοποιήθηκε για ακόμη μία χρονιά η Black Friday, ένας θεσμός που τα τελευταία χρόνια έχει πάρει παγκόσμιες διαστάσεις και τείνει να γίνει παράδοση στη συνείδηση των καταναλωτών.
Τί είναι όμως αυτή η Black Friday και γιατί τόσος ντόρος; Για να πάρουμε τα πράγματα από την αρχή, ο όρος Black Friday εμφανίστηκε για πρώτη φορά το 1961 στην Φιλαδέλφεια της Αμερικής για να περιγράψει την συμφόρηση των δρόμων που δημιούργησε η μαζική κίνηση των πεζών και των οχημάτων καθώς την προηγούμενη μέρα ήταν η Ημέρα των Ευχαριστιών που για τους Αμερικανούς σηματοδοτεί την έναρξη της εορταστικής περιόδου των Χριστουγέννων. Την τελευταία δεκαετία, όμως, η ημέρα της Black Friday έχει πάρει εμπορική χροιά, σε μια προσπάθεια των λιανεμπόρων να προσελκύσουν περισσότερους καταναλωτές, με δόλωμα τις “μεγάλες” προσφορές που πραγματοποιούν.
Ωστόσο, κάτω από την επιφάνεια όλης αυτής, με γεμάτη φανφάρες και μπόλικης χρυσόσκονης, πραγματικότητας κρύβονται κάποιες δυσάρεστες αλήθειες που θα πρέπει να αναλογιστούμε ως καταναλωτές αλλά και ως πολίτες του μάταιου τούτου κόσμου.
Εργασιακή Εκμετάλλευση
Είναι γνωστό ότι οι άνθρωποι που δουλεύουν στο λιανικό εμπόριο, έχουν αυξημένο φόρτο εργασίας σε εορταστικές περιόδους, όπως είναι τα Χριστούγεννα. Παρόλα αυτά, ο θεσμός της Black Friday έρχεται να δυσκολέψει ακόμη περισσότερο τους εργαζομένους του κλάδου, καθώς σε πολλές περιπτώσεις, όπως έχει παρατηρηθεί, η περίοδος των προσφορών της Black Friday μπορεί να ξεκινήσει μια εβδομάδα ή και μήνα νωρίτερα. Αυτό αναγκάζει πολλούς υπαλλήλους να δουλεύουν σε δύσκολες, έως και απάνθρωπες, συνθήκες εργασίας υπό την απειλή απόλυσης σε πολλές των περιπτώσεων. Επίσης, πέρα από την σωματική και ψυχική κόπωση που ενδεχομένως να έχουν, πολλοί εργοδότες αρνούνται να πληρώσουν τις παραπάνω ώρες και μέρες εργασίας των εργαζομένων τους, εκμεταλλευόμενοι την θέση ισχύος τους.
Αθέμιτος ανταγωνισμός
Μεγάλα πολυκαταστήματα και πολυεθνικές εταιρείες, εκμεταλλευόμενοι την καταναλωτική μανία που παρατηρείται εκείνη την χρονική περίοδο, βρίσκουν την ευκαιρία να προχωρήσουν σε γενναιόδωρες προσφορές των προϊόντων τους, κάτι που οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις δεν μπορούν να πραγματοποιήσουν σε τόση μεγάλη κλίμακα, ώστε να μπορέσουν να γίνουν ανταγωνιστικές. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να καταρρακωθούν οικονομικά σε μια περίοδο, που, υποθετικά, κάνουν τον μεγαλύτερο τζίρο κατά την διάρκεια του χρόνου.
Περιβαλλοντικές συνέπειες
Σύμφωνα με έρευνα του National Geographic,την περίοδο της Black Friday, τα ηλεκτρονικά είδη είναι αυτά που παρουσιάζουν την μεγαλύτερη δημοτικότητα για αγορά από τους καταναλωτές, καθώς σ’ αυτά τα αγαθά οι έμποροι πραγματοποιούν τις μεγαλύτερες προσφορές. Αυτό έχει αρνητική επίπτωση στο περιβάλλον, διότι τα ηλεκτρονικά είδη έχουν μικρή διάρκεια ζωής και μόνο το 20% των καταναλωτών θα τα ανακυκλώσει, με τα υπόλοιπα να καταλήγουν σε χωματερές ως ηλεκτρονικά απόβλητα. Παράλληλα, η διάχυτη χρήση πλαστικών συσκευασιών σε καταναλωτικά αγαθά, ειδικότερα την συγκεκριμένη περίοδο, στο τέλος καταλήγει στους ωκεανούς, γιατί και πάλι οι καταναλωτές σε ποσοστό 91% δεν θα ανακυκλώσουν τα πλαστικά τους απόβλητα.
Υπερκατανάλωση και ο ρόλος των Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας
Η Black Friday, όπως έχει αναφερθεί και παραπάνω, είναι μια μέρα κατά την οποία οι πολυεθνικές εταιρείες και μεγάλες επιχειρήσεις, κάνουν τα αδύνατα δυνατά για να προσεγγίσουν το αγοραστικό κοινό και να το πείσουν να κάνει όσες περισσότερες αγορές γίνεται. Και μέχρι στιγμής τα πηγαίνουν περίφημα ως προς τον στόχο τους, καθώς με την βοήθεια των Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας έχουν καταφέρει να βομβαρδίσουν με άπειρα διαφημιστικά μηνύματα τον μέσο καταναλωτή, για το πόσο αξίζει να αγοράσει τα προϊόντα τους την Μαύρη Παρασκεύη, διότι δεν θα υπάρξει άλλη περίοδος του χρόνου που θα πραγματοποιηθούν τόσο “μεγάλες” προσφορές. Έτσι, ο καταναλωτής καταφεύγει στην αγορά αγαθών, που πολύ πιθανόν να μη του χρησιμεύσουν ποτέ, γιατί πολύ απλά το ατελείωτο μάρκετινγκ και η διαφήμιση, η πλύση εγκεφάλου που έχει καταφέρει να εμφυσήσει ο θεσμός της Black Friday στη συνείδηση του καταναλωτή, του έχει δημιουργήσει πλαστές ανάγκες και επιθυμίες.
Για όλους αυτούς τους λόγους, λοιπόν, και για άλλους τόσους, είναι στο χέρι μας ως καταναλωτές, μα πάνω απ’ όλα ως άνθρωποι που μας διέπει κριτική σκέψη, να μην γινόμαστε έρμαια της καταναλωτικής μανίας. Μιας μανίας που δεν είναι αληθινή, αλλά απολύτως φτιαχτή από επιχειρήσεις, που το μόνο που τις ενδιαφέρει είναι το κέρδος χωρίς να νοιάζονται για τις κοινωνικές, οικονομικές και περιβαλλοντικές συνέπειες. Γιατί, τελικά, ας αναρωτηθούμε όλοι, αν αξίζει να χάνουμε χρόνο από την ζωή μας σε ατελείωτες ουρές ή να μετατρέπουμε την αγορά σε πεδίο μάχης μόνο και μόνο για την απόκτηση ενός smartphone.
Και όπως λέει και ο Tyler Durden από το “Fight Club”:
“ We buy things we don’t need, with money we don’t have,to impress people we don’t like”
Για περισσότερες πληροφορίες δείτε επίσης: Black Friday shopping hurts the environment—but you can help