Που διαφέρει ο αόρατος ρατσισμός; Όλοι μπορούμε να αναγνωρίσουμε τις μορφές έκφρασης του ρατσισμού όταν αυτός είναι εμφανής, λεκτικός ή σωματικός. Η πρόκληση βρίσκεται στο να αντιληφθούμε πότε, με δικές μας πράξεις και σκέψεις, γινόμαστε ρατσιστές, πολλές φορές εκ παραδρομής, μη συνειδητοποιώντας ότι μία δική μας κίνηση μπορεί να πληγώσει κάποιον συνάνθρωπο μας. Ακολουθούν πέντε ερωτήσεις που θα ήθελα να θέσεις στον εαυτό σου. Αν η απάντηση σου σε κάποια απ’ αυτές είναι θετική ίσως είναι η ώρα να αναθεωρήσεις ορισμένες πρακτικές σου.
- Περνώντας δίπλα από κάποιον αλλοεθνή ή ρακένδυτο άνθρωπο τσεκάρεις τα πράγματα σου, μαζεύεσαι ή γενικότερα είσαι περισσότερο επιφυλακτικός;
Κυρίως τις βραδινές ώρες τείνουμε να προσέχουμε περισσότερο σχετικά με τα πράγματα μας, ωστόσο δεν υπάρχει κανένας αντικειμενικός λόγος να είμαστε περισσότερο προσεκτικοί με έναν ξένο. Δεν λέω ότι είναι συνειδητό. Αλλά είναι πολύ πιθανό αυτός ο άνθρωπος να το αντιληφθεί και να νιώσει άσχημα. - Βλέπεις/ ακούς ένα ρατσιστικό σχόλιο στο πλαίσιο της «πλάκας» και γελάς; Προσωπικά το έχω παρατηρήσει σε μεγάλο βαθμό στα stand up comedies. Κωμικοί στοχοποιούν και, ορισμένες φορές, γελοιοποιούν άτομα από συγκεκριμένη κοινωνική ομάδα, εθνικότητα ή με ορισμένα χαρακτηριστικά. Τα παραδείγματα είναι άπειρα. Το πιο χαρακτηριστικό για να σου δώσω να καταλάβεις: ανέκδοτα με ποντίους. Ναι, το παραδέχομαι σε κάποια γελούσα κι εγώ. Ωστόσο πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι κάποιο σχόλιο ή όπως το ονομάζουν «αστείο» προσβάλει ή στεναχωρεί κάποιον/κάποιους παύει να είναι αστείο, ακόμη κι αν είναι καλοπροαίρετο.
- Έχεις ακούσει ποτέ για κάποιο έγκλημα ή μία παρατυπία στις ειδήσεις και υπέθεσες ότι ο δράστης είναι αλλοεθνής; Εννοείται πως αυτή η βλαβερή συνήθεια δεν συναντάται μόνο στην Ελλάδα. Γενικότερα οι άνθρωποι τείνουμε να εμπιστευόμαστε λιγότερο όσους δεν έχουν ίδια καταγωγή με εμάς και να επιρρίπτουμε ευθύνες σε αυτό που μας φοβίζει: το ξένο. Ωστόσο, η αυτόματη υπόθεση ότι οι αλλοεθνείς κάτοικοι είναι υπεύθυνοι για εγκληματικές πράξεις δεν είναι μόνο λανθασμένη και ανακριβής αλλά υποδηλώνει και τάσεις ρατσισμού.
- Υπέθεσες ποτέ ότι είσαι σε πλεονεκτική θέση ή έδωσες προβάδισμα σε κάποιον λόγω εθνότητας ή φύλου; Μιλάω κυρίως για τον επαγγελματικό τομέα. Είτε ως υποψήφιος/α είτε ως εργοδότης/τρια σκέφτηκες ότι θα σε προτιμήσουν απλώς επειδή είσαι άντρας/γυναίκα ή προτίμησες κάποιον για τη θέση εργασίας που προσφέρεις βασισμένος/η αποκλειστικά και μόνο σε εξωτερικά του χαρακτηριστικά; Ναι δεν θα διαφωνήσω… υπάρχουν ανδροκρατούμενα και γυναικοκρατούμενα επαγγέλματα και ίσως να μην πάψουν να υπάρχουν ποτέ. Ωστόσο, πλέον, σε κάθε επάγγελμα, σε μικρότερο ή σε μεγαλύτερο βαθμό εντάσσονται και τα δύο φύλα και, φυσικά, σε όλες τις εθνικότητες. Η επιλογή του καταλληλότερου υποψηφίου πρέπει να βασίζεται στις αντικειμενικές ιδιότητες και γνώσεις.
- Πιστεύεις σε οποιοδήποτε στερεότυπο; Σύμφωνα με το Allport η υιοθέτηση στερεοτύπων δεν είναι τόσο ακίνδυνη όσο θα πίστευε κανείς. Μπορεί να ξεκινήσει από ένα αστείο ή ένα αρνητικό σχόλιο απέναντι σε κάποιον ξένο/ υπέρβαρο/ άτομο με κινητικές ή νοητικές δυσκολίες και να κλιμακωθεί σταδιακά.
Κλίμακα του Allport
Ο αόρατος ρατσισμός μπορεί να είναι το ίδιο επιβλαβής με τον ρατσισμό. Σε προσωπικό επίπεδο μπορεί αν προκαλέσει βλάβες στο άτομο και σε κοινωνικό επίπεδο μπορεί να προκαλέσει αποκλεισμό. “Κανείς δεν γεννιέται με ρατσιστικά ένστικτα”… πόσες φορές το έχεις ακούσει; Εγώ σε αυτό συμφωνώ απόλυτα. Δεν φοβόμαστε το ξένο, ως μωρά φοβόμαστε μόνο τον θόρυβο και την πιθανή πτώση. Πλάθουμε αυτήν τη ξενοφοβία μεγαλώνοντας, με βάση το περιβάλλον και την οικογένεια μας. Αλλά, ποτέ δεν είναι αργά να αλλάξεις τη στάση σου.
Η εκπαιδευτική πύλη για τον αόρατο ρατσισμό έχει μία εκπληκτική αναπαράσταση που θέλω να μοιραστώ μαζί σας. Πολλοί θα ξέρετε το μοντέλο του παγόβουνου. Ό, τι είναι πάνω από την επιφάνεια είναι αυτό που φαίνεται, είναι ορατό και αντιληπτό από όλους. Αυτό που βρίσκεται κάτω από την επιφάνεια του νερού είναι το λανθάνων, εκεί “κρύβεται” ο αόρατος ρατσισμός. Δεν το βλέπουν όλοι, αλλά στη δική μας περίπτωση δεν θέλουν να το δουν. Τι σημαίνει αυτό; Στην περίπτωση του ρατσισμού η γραμμή της επιφάνειας του νερού είναι το επίπεδο ανοχής και ανεκτικότητας. Πολλοί το προσπερνάνε και δεν βλέπουν κάτω απ’ αυτό λόγω αδιαφορίας. Μπορείς να δεις το «αφανές σημείο» αρκεί να σταματήσεις να μένεις άπραγος.
Δες το κίνημα για τον αόρατο ρατσισμό και ενημερώσου περισσότερο εδώ.
