Παρασκευή 24 Δεκεμβρίου 1943
“Αγαπητή Κίτι,
… Πίστεψέ με, όταν είσαι κλεισμένος μέσα επί ενάμιση χρόνο, έρχονται φορές που δεν αντέχεις άλλο. Σε πείσμα οποιασδήποτε δικαιοσύνης ή οποιασδήποτε αχαριστίας, είναι αδύνατο να διώξω αυτό το συναίσθημα. Να κάνω ποδήλατο, να χορεύω, να σφυρίζω, ν’ ανακαλύψω τον κόσμο, να νιώθω νέα, να ξέρω ότι είμαι ελεύθερη, αυτά είναι τα πράγματα που θέλω, κι ωστόσο δεν πρέπει να δείξω τίποτα, γιατί-σκέψου το λιγάκι- αν αρχίσουμε κι οι οχτώ να παραπονιόμαστε ή να κυκλοφορούμε με κατεβασμένα μούτρα που θα καταλήξουμε;
Δική σου,
Άννα”
Το παραπάνω απόσπασμα προέρχεται από το ημερολόγιο της Άννας Φρανκ, της Γερμανίδας Εβραιοπούλας που αποτέλεσε και αποτελεί το σύμβολο του Ολοκαυτώματος. Το ημερολόγιο της Άννας Φρανκ, μεταφρασμένο σε περισσότερες από 70 γλώσσες, είναι ένα από τα πιο πολυδιαβασμένα βιβλία στον κόσμο. Έχει αναγνωριστεί μάλιστα από την UNESCO ως ιστορική μαρτυρία-ντοκουμέντο παγκόσμιας κληρονομιάς για τον Β΄ Παγκόσμιο.
Η Άννα Φρανκ του τότε
Το Παράσπιτο
Η οικογένεια Φρανκ-η Άννα, οι γονείς της και η αδελφή της Μαργκότ- λόγω των πογκρόμ σε βάρος των Εβραίων πήρε την απόφαση να κρυφτεί στο πίσω μέρος του γραφείου, όπου εργαζόταν ο επικεφαλής της οικογένειας. Την κρυψώνα αυτή η Άννα την ονόμαζε πίσω σπίτι ή Παράσπιτο, όπως ήταν και ο τίτλος του βιβλίου όταν πρωτοεκδόθηκε. Στο Παράσπιτο μετά από μια βδομάδα έφτασε και μια άλλη τριμελής οικογένεια, γνωστή του κυρίου Φρανκ. Τελευταία προσθήκη ήταν ένας Εβραίος οδοντίατρος, με τον οποίο η Άννα μοιραζόταν το ίδιο δωμάτιο. Σύνολο οχτώ νοματαίοι.
Στο Παράσπιτο παρέμειναν κρυμμένοι για δύο χρόνια και κάτι ψιλά. Είχαν την πολύτιμη βοήθεια ορισμένων συναδέλφων του πατέρα Φρανκ, οι οποίοι ήταν επιφορτισμένοι με τον ανεφοδιασμό του Παράσπιτου σε πρώτες ύλες, βιβλία, ρούχα… Έφερναν επίσης και τα νέα. Η συμβολή τους ήταν ανεκτίμητη.
Στις 4 Αυγούστου του 1944 οι Ναζί ανακάλυψαν το κρησφύγετο των 8 Εβραίων. Τους συνέλαβαν και τους οδήγησαν, αρχικά, στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Βέστερμπορκ, κατόπιν στο Άουσβιτς και από εκεί σε άλλα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Η Άννα Φρανκ πέθανε σε ηλικία 15 ετών λίγες ημέρες μετά τον θάνατο της αδερφής της. Τα δυο κορίτσια είχαν προσβληθεί από τύφο, οπότε η αρρώστια σε συνδυασμό με την εξάντληση ήταν η χαριστική βολή. Από τους κατοίκους του Παράσπιτου επέζησε μόνο ο πατέρας της Άννας. Το ημερολόγιο το βρήκε τυχαία μια καθαρίστρια και το έδωσε σε μία από τις κρυφές βοηθούς, η οποία με τη σειρά της το παρέδωσε στον μοναδικό επιζώντα.
Ο πατέρας της Άννας Φρανκ, Όττο Φρανκ, στη σοφίτα του Παράσπιτου το 1960 μερικές ώρες πριν την επίσημη έναρξη του Παράσπιτου ως μουσείου.
Το ημερολόγιο
Η μικρή Άννα κατέγραφε στο ημερολόγιο -δώρο για τα 13α γενέθλιά της- την καθημερινότητα του Παράσπιτου, τις σχέσεις με την οικογένειά της αλλά και μεταξύ των συγκατοίκων, τις τεταμένες ισορροπίες, τους καβγάδες, τις νησίδες νηνεμίας. Παράλληλα, εξέφραζε αυτά που τη βασάνιζαν: προσωπικές σκέψεις, συναισθήματα, επιθυμίες και εφηβικούς προβληματισμούς. Εκεί κατέθετε τα μυστικά και τη ψυχή της. Ήταν το απάγκιό της.
Η Άννα Φρανκ τη στιγμή που τη γνωρίζουμε είναι μια έφηβη. Με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Έχει ανασφάλειες με την εμφάνισή της, είναι αυθόρμητη και παρορμητική, στοιχεία που την κάνουν “γλωσσού” στα μάτια των υπόλοιπων. Σκερτσόζα και πικάντικη νεαρή που προκαλεί στους άλλους το γέλιο, ευαίσθητη και ρομαντική. Ένα κορίτσι αστείο που αγαπάει τη ζωή και έχει όνειρα. Κάπου αναφέρει ότι θέλει να ασχοληθεί με τη δημοσιογραφία αλλά και με τη συγγραφή και ότι σκοπεύει να εκδώσει το ημερολόγιό της με το πέρας του πολέμου– επιθυμία που, εν μέρει, πραγματοποιήθηκε…
Το εξώφυλλο από το ημερολόγιο της Άννας Φρανκ
Ξέρω τι θέλω, έχω έναν σκοπό, έχω μια γνώμη, έχω μια πίστη και έναν έρωτα.
Αυτή η πρόταση δεν ανήκει σε κάποια γυναίκα που μετρά χρόνια στο κουρμπέτι της ζωής. Ανήκει στην Άννα Φρανκ, σε μια 15χρονη κοπέλα. Η φράση αυτή μπορεί να χαρακτηριστεί ως το απόσταγμα της ανεξαρτησίας. Είναι μια στάση ζωής που συνδυάζει τέσσερα βασικά συστατικά της αυτόνομης ύπαρξης και μια συνάρτηση: τον έρωτα. Να σημειωθεί εδώ ότι μεταξύ της Άννας και του Πέτερ, του μοναχογιού της άλλης οικογένειας, αναπτύχθηκε ένα ειδύλλιο. Στη σοφίτα του Παράσπιτου η Άννα έδωσε το πρώτο της φιλί.
Το ημερολόγιό της αντικατοπτρίζει την πορεία της προς την ωριμότητα. Καταλύτης της εφηβικής ωρίμανσης υπήρξαν οι δύσκολες συνθήκες και περιστάσεις. Η Άννα Φρανκ στο διάστημα αυτών των δύο χρόνων άλλαξε τόσο πολύ, σε σημείο που και η ίδια δυσκολευόταν να αναγνωρίσει τον εαυτό της. Έμαθε να διυλίζει τις σκέψεις της πριν μιλήσει, να σωπαίνει όταν πρέπει, να κρατάει το θυμό της και να μην αντιδρά αμέσως, αλλά, το βασικότερο, έμαθε να λαχταρά και να χαίρεται τη ζωή ακόμη και με αντιξοότητες.
Η Άννα Φρανκ στο σήμερα
Θα τολμήσω να κάνω μια παράδοξη, εκ πρώτης όψεως, σύνδεση, έναν παραλληλισμό και ελπίζω όχι παραλογισμό. Η Άννα Φρανκ ήταν κλεισμένη σε ένα σπίτι με άλλα εφτά άτομα, όχι λίγες μέρες αλλά χρόνια. Όλη αυτή η δοκιμασία σφυρηλάτησε την προσωπικότητα και τον χαρακτήρα της, ενώ απέκτησε και μερικές αποκρυσταλλωμένες, πρώιμες για την ηλικία της, αντιλήψεις. Υπάρχει μια μικρή, αδιόρατη συνάφεια με το σήμερα· τώρα που έχουμε ταμπουρωθεί εκόντες άκοντες στα σπίτια μας και που διανύουμε μια ζόρικη περίοδο κλυδωνισμών, φόβου και ανασφάλειας.
Και εδώ διερωτάται ο γράφων “Η κατάσταση αυτή θα μας αλλάξει; Θα μας ωριμάσει;”, γιατί μερικοί βάζουν το χέρι τους στη φωτιά ότι μετά τον ιό θα ανατείλει μια καινούργια κοινωνία, στην οποία ο σύγχρονος άνθρωπος-όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά σε παγκόσμια κλίμακα- θα αναθεωρήσει τις αξίες του. Ξαναδιερωτάται ο γράφων. Μήπως “αλλάξει ο Μανωλιός και βάλει τα ρούχα του αλλιώς;”. Ή μήπως “αλλάξει ο Μανωλιός και βάλει ρούχα χειρότερα από αυτά που φορούσε;”. Γιατί κι αυτό είναι πιθανό σενάριο.
Σημειωτέον, τα τελευταία δεν αποτελούν προσωπικές θέσεις, αλλά πεσιμιστικές αμφιβολίες που καλό είναι να τις σκεφτούμε. Μόνο όταν βγούμε από τη δύσκολη αυτή δοκιμασία θα είμαστε σε θέση να κρίνουμε αν αλλάξαμε ή όχι. Σίγουρα όμως θα εκτιμήσουμε τη ζωή. Όπως έκανε η Άννα. Τώρα για τα υπόλοιπα θα δείξει…
Το βιβλίο που χρησιμοποιήθηκε για τη συγγραφή του άρθρου είναι “Το ημερολόγιο της Άννας Φρανκ”, εκδόσεις ΕΡΕΥΝΗΤΕΣ , 2017. Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να επισκεφτείτε τη σελίδα.
