Τοξική θετικότητα: αυτή η “μάστιγα”

Ναι, αλλά γίνεται να είσαι πάντα χαρούμενος;

τοξική θετικότητα

Δεν νομίζω ότι υπάρχει ένας άνθρωπος πάνω σε αυτή τη γη που να μίλησε για ένα πρόβλημά του και δεν πήρε κάποια στιγμή ως απάντηση το: «Έλα μωρέ, δες τη θετική πλευρά, τι να πουν και άλλοι…», ή άπειρες παραλλαγές αυτού. Και φυσικά κανείς δεν αμφισβήτησε εδώ τη σημασία της αναζήτησης μιας πιο «θετικής» όψης των πραγμάτων. Πού έγκειται, ωστόσο, το πρόβλημα; Σε μια καλά κρυμμένη τοξικότητα της ενίοτε υπερβολικής δόσης θετικότητας, που η κοινωνία σχεδόν απαιτεί να υιοθετούμε απέναντι σε κάθε τι εύκολο ή δύσκολο, ευχάριστο ή δυσάρεστο.

Ας πάρουμε, όμως, τα πράγματα από την αρχή. Τι είναι, τέλος πάντων, αυτή η τοξική θετικότητα; Είναι η πίστη ότι ανεξάρτητα από το πόσο δύσκολη ή δυσάρεστη είναι μια κατάσταση, οι άνθρωποι πρέπει να διατηρούν μια θετική στάση (good vibes only, αγγλιστί). Η αλήθεια είναι ότι ενώ η προάσπιση της ευημερίας, της υπομονής και της ελπίδας, δηλαδή η απλή θετικότητα, θεωρείται θεμιτή και αναγκαία, η τοξική θετικότητα βάζει αυτό το «πρέπει» σαν ακρογωνιαίο λίθο, πιέζει για τον τέλειο εαυτό και αρνείται, ουσιαστικά, την ύπαρξη αρνητικών συναισθημάτων.

Μια άλλη χρήσιμη πληροφορία είναι ότι η τοξική θετικότητα αποτελεί μορφή gaslighting. Όπου gaslighting (δεν έχει αποδοθεί επαρκώς ακόμη στα ελληνικά) μια μέθοδος ψυχολογικής χειραγώγησης, της οποίας στόχος είναι η σπορά αμφιβολιών εντός ατόμων, ή ομάδων ατόμων, ώστε να μην είναι βέβαια για τη μνήμη, αντίληψη ή λογική τους. Μήπως μοιάζει οικείο; Εντάξει, ίσως όχι στο 100%, αφού σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες η τοξική θετικότητα θεωρείται μορφή gaslighting μεν, ακούσιου δε. Κι αυτό συμβαίνει επειδή καμιά φορά είναι πιο εύκολο να επιβάλλεις τη θετική σκέψη, παρά να μπεις στη διαδικασία να εμπλακείς συναισθηματικά σε μια κατάσταση.

Όμως, ο προβληματισμένος απέναντί σου, όταν για χιλιοστή φορά σε ακούσει να του υπενθυμίζεις την θετική πλευρά της ζωής και ότι μπορεί να καταφέρει τα πάντα αν το θέλει αρκετά, ενδέχεται να νιώσει ότι είναι βάρος ή ότι τα ζητήματα που τον απασχολούν είναι δευτερεύουσας σημασίας. Στο σημείο αυτό λοιπόν, η μαγεία της τοξικής θετικότητας συναντά την ψυχολογία του gaslighting, αφού το άτομο θα νιώσει ότι κάποιος αρνείται την πραγματικότητά του και απορρίπτει τα συναισθήματά του.

Η τοξική θετικότητα είναι βεβιασμένη, λανθασμένη θετικότητα. Μπορεί επιφανειακά να ακούγεται αβλαβής αλλά όταν μοιράζεσαι κάτι δύσκολο με κάποιον και εκείνος επιμένει ότι πρέπει να το δεις θετικά, αυτό που στην πραγματικότητα λέει είναι “Η άνεσή μου είναι πιο σημαντική από την πραγματικότητά σου”.

– Dr. Susan David, συγγραφέας του Emotional Agility

τοξική θετοκότητα

Ας δώσουμε ένα μικρό παράδειγμα. Ταξιδεύοντας πίσω στον μαγευτικό Μάρτιο του 2020, φτάνουμε στην επιβολή του πρώτου καθολικού lockdown και, κατά συνέπεια, της πρώτης καραντίνας. Κουλουριασμένοι κάτω από ένα σύννεφο αβεβαιότητας, φόβου, άγχους και ανοίας, μη μπορώντας να διαχειριστούμε μία τόσο νέα συνθήκη, ένα μεγάλο μέρος του παγκόσμιου πληθυσμού στράφηκε στην παραγωγική διαχείριση του άπλετου πλέον ελεύθερου χρόνου του.

Καλά ως εδώ.

Η συνέχεια όμως, έφερε μια ατέρμονη ανάγκη για τελειότητα, μια αγνόηση μιας κατάστασης, η οποία δεν μπορεί να ελεγχθεί από εμάς και κατά συνέπεια, μια πλασματική ανάγκη του να περνάμε τον χρόνο μας δημιουργικά. Το πρόβλημα είναι η αίσθηση απόρριψης που ένιωθε κανείς αν δεν κατάφερνε να περάσει έτσι τη μέρα του, αν δεν είχε κάνει κάτι «κοινωνικά» παραγωγικό, αν δεν ένιωθε χαρούμενος ή ικανοποιημένος με όσα είχε, αν αισθανόταν κάτι αρνητικό εν πάση περιπτώσει.

Δεν είναι πιεστικό όλο αυτό;

Ποιος όρισε τη συνθήκη του να πρέπει πάντα να είσαι θετικός για να ζεις μια «σωστή» ζωή;

Ποια είναι αυτή η σωστή ζωή;

Δεν αξίζουμε όλοι που και που μία ανάσα;

Πριν από όλες τις ανάγκες (στο ψυχικό και συναισθηματικό κομμάτι του εαυτού μας) λοιπόν, έρχεται η ανάγκη της συνειδητοποίησης. Χωρίς αυτή δεν αντιμετωπίζουμε τις καταστάσεις, αλλά τις ρίχνουμε κάτω από το χαλί. Είναι σαν να αρνούμαστε την πραγματικότητα όταν βάζουμε μη ρεαλιστικούς στόχους. Γιατί η πραγματικότητα δεν είναι πάντα χαρούμενη και θετική και γιατί εμείς, ως άνθρωποι, δεν είμαστε προγραμματισμένοι να βιώνουμε μόνο θετικά συναισθήματα. Είναι η φυσική συνέπεια των πραγμάτων να ζούμε κάτι δυσάρεστο και να μας στεναχωρεί. Το live, laugh, love δεν βοηθάει σε αυτές τις περιπτώσεις.

Ωστόσο, η κοινωνία της θετικότητας και η συνεχής προβολή μιας τέλειας ζωής απείρων χαρούμενων ανθρώπων, μόνο όμορφα δεν μας κάνει να αισθανόμαστε εμάς τους «τρωτούς». Και με το εμάς δεν εννοώ μια μειονότητα αλλά την πλειονότητα του πληθυσμού, που δεν μπορεί να ακολουθήσει τον δρόμο της «χαράς». Ο κύκλος σύγκριση, ζήλεια, άγχος, απογοήτευση γίνεται φαύλος και εμείς γινόμαστε σκιές του εαυτού μας.

τοξική θετικότητα

Άρα τι; Μιζεριάζουμε και μοιρολογούμε;

Ε, όχι κι έτσι. Η ζωή δεν είναι άσπρη και μαύρη αποκλειστικά. Τόσα χρώματα υπάρχουν ανάμεσα. Ας μην ξεχνάμε ότι το αντίθετο της θετικότητας δεν είναι η αρνητικότητα αλλά η αποδοχή. Αποδοχή αρνητικών συναισθημάτων και αποδοχή πραγματικότητας, για παράδειγμα. Θα μπορούσαμε ας πούμε, αντί να προτείνουμε στον άλλο να δει θετικά την κατάσταση, να τον ακούσουμε ενεργητικά, να προσπαθήσουμε να μπούμε στη θέση του και να καταλάβουμε την κατάσταση του. Δε χρειάζεται πάντα να προτείνουμε λύσεις αν το μόνο που έχει ανάγκη κάποιος είναι η στήριξη και ένα άτομο να τον καταλαβαίνει. Το να τον βεβαιώσουμε ότι τα συναισθήματά του μετράνε και είναι έγκυρα, ίσως είναι ένα καλό πρώτο βήμα. Η ίδια τακτική μπορεί να εφαρμοστεί και από εμάς προς εμάς. Όλοι χρειαζόμαστε έναν εσωτερικό εφησυχασμό μια στο τόσο.

Από την άλλη, ακριβώς επειδή υπάρχει το φαινόμενο της τοξικής θετικότητας, δε σημαίνει ότι το να καθοδηγούμαστε από μια αισιόδοξη στάση ζωής, όπως προανέφερα, είναι κατακριτέο. Και πάλι εδώ, η αποδοχή είναι το κλειδί. Αποδοχή ότι, ακόμη και στατιστικά να το δεις, υπάρχουν μεν άσχημες, αλλά υπάρχουν και όμορφες στιγμές, οι οποίες ενδεχομένως αποκτούν μεγαλύτερη αξία έτσι. Η απλή θετικότητα υπάρχει και μπορεί να θεωρηθεί αρκετά βοηθητική, εφόσον στοχεύει στο ευ ζην και την ψυχική/ συναισθηματική ενδυνάμωση του ατόμου.

Πού καταλήγουμε; Στο ότι υπάρχει ένα νέο φαινόμενο – αποτέλεσμα της άκρατης μανίας για τελειότητα που έχει επιβληθεί από τα κοινωνικά πρότυπα και ονομάζεται τοξική θετικότητα. Στο ότι είμαστε άνθρωποι και έχουμε δικαίωμα να βιώνουμε όλων των ειδών τα συναισθήματα, χωρίς να έχουμε τύψεις για αυτά. Τέλος, στο ότι δεν χρειάζεται να συμβουλεύουμε θετικά τον απέναντί μας, αρκεί να τον ακούμε ουσιαστικά.

Πολλές φορές, τα πράγματα είναι πολύ πιο απλά όταν αποδεχόμαστε τους εαυτούς μας και απορρίπτουμε τα πρέπει.

Διάβασε επίσης!

Ψήφισε το καλύτερο άρθρο για το μήνα...