Η, όχι και τόσο νέα, εφαρμογή του TikTok έχει κάνει πάταγο και μάλλον είναι ελάχιστες οι συσκευές που δεν το περιέχουν. Η τεράστια ποικιλία στη θεματολογία αλλά και στους χρόνους που έχουν τα βίντεο (από 15 δευτερόλεπτα έως και μόλις 1 λεπτό) είναι ένας από τους λόγους που πολλοί ισχυρίζονται ότι το TikTok καθίσταται εθιστικό. Αλλά είναι μόνο αυτό; Τί είναι αυτό που μας κάνει να “κολλάμε” στο TikTok;
Ο πρώτος, και πολύ σημαντικός, λόγος που το TikTok γνώρισε τόσο μεγάλη και γρήγορη διάδοση ήταν οι συναπτές απαγορεύσεις κυκλοφορίας. Όλοι γνωρίζαμε ήδη την χρήση και το περιεχόμενο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης που χρησιμοποιούσαμε. Μάλιστα, χώροι όπως το Instagram, που βασίζονται στον διαμοιρασμό περιεχομένου κοινωνικού ενδιαφέροντος (π.χ. βόλτα για καφέ στο τάδε γνωστό μαγαζί, πάρτι με την παρέα, δείπνο σε ενδιαφέροντα και πρωτότυπα εστιατόρια) αποτελούσαν υλικό “instagramable” (π.χ. “αυτό πρέπει να ανέβει ίνστα”). Η ανακάλυψη μιας άγνωστης ως τότε εφαρμογής, η πλήξη των συνεχόμενων απαγορεύσεων και ο συνεχής εγκλεισμός, οδήγησαν στο να μετατραπεί το TikTok σε ενός είδους “ναρκωτικό”.
Ο βασικός πυλώνας της δύναμης του TikTok είναι φυσικά, ο αλγόριθμός του. Ακόμη και αν βρίσκεσαι στην εφαρμογή για 5 λεπτά, με σκοπό να δοκιμάσεις αν σου αρέσει, μόνο με αυτό σου το σκρολάρισμα, το TikTok καταλαβαίνει τί σου αρέσει και σε κατευθύνει σε σχετικό υλικό. Πώς γίνεται αυτό; Η εφαρμογή συλλέγει πληροφορίες όπως σε ποια βίντεο πατάς like, πόσο από το βίντεο παρακολουθείς, αν το παρακολουθείς για πάνω από μία φορά, αν σχολιάζεις, αν το κατεβάζεις στο κινητό σου, αν το μοιράζεσαι με φίλους. Δεν χρειάζεται να προβείς σε όλες αυτές τις κινήσεις, αλλά συνδυάζοντας μία ή και περισσότερες από τις παραπάνω ενέργειες, η εφαρμογή ξέρει πότε σου αρέσει κάτι και πότε όχι, αλλά και τί ακριβώς είναι αυτό που, παθητικά, “ψάχνεις” να δεις.
Επίσης, το TikTok έχει έναν ιδιαίτερο τρόπο να συνδυάζει τον σχεδιασμό του με την μουσική. Ας μιλήσουμε πρώτα για τον σχεδιασμό. Αναφέρομαι στο γεγονός ότι το TikTok, από τη στιγμή που ανοίγεις την εφαρμογή για να πλοηγηθείς, καταλαμβάνει ολόκληρη την οθόνη του κινητού σου, αποκρύπτοντας, σε κάποιες συσκευές, ενδείξεις όπως ώρα, ποσοστό μπαταρίας κλπ. Όταν αυτές οι πληροφορίες απουσιάζουν από το οπτικό σου πεδίο, είναι εύκολο να χάσεις την αίσθηση του χρόνου, αλλά και να μην ξέρεις αν η συσκευή σου χρειάζεται φόρτιση. Άλλωστε, αυτή είναι και μια πάγια τακτική των καζίνο, ώστε να κρατήσουν για περισσότερο χρόνο αφοσιωμένους τους θαμώνες τους. Σε αντίθεση με την πλειονότητα των εφαρμογών που χρησιμοποιούμε καθημερινά, το TikTok προσπαθεί, θα λέγαμε, να μας αποκόψει όσο περισσότερο γίνεται από την πραγματικότητα, με σκοπό να μας κρατήσει προσηλωμένους για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.
Τώρα δυο λόγια για το κομμάτι της μουσικής. Αν και δεν είναι διόλου σπάνιο στα βίντεο να ακούμε ομιλία, τα viral βίντεο, είναι συνήθως αυτά που φιλοξενούν δημοφιλή τραγούδια, με χαρακτηριστική μελωδία και που είναι ευκολότερο να εντυπωθούν στο μυαλό του χρήστη. Δεν μας φαίνεται περίεργο το γεγονός ότι έχουν αναστηθεί δημοφιλή τραγούδια από 5 και 10 χρόνια παλαιότερα (ενδεικτικά αναφέρω τα Bad Romance της Lady Gaga, Runaway της Aurora) και γίνονται viral εκ νέου. Η στρατηγική της χρήσης τραγουδιών σε βίντεο αλλά και η πριμοδότηση, μέσω του αλγορίθμου, των βίντεο που χρησιμοποιούν ορισμένα δημοφιλή τραγούδια, καταλήγει στο να μας μένουν διάφορες μελωδίες χαραγμένες στο μυαλό. Αλλά και μόνο η παρουσία ευχάριστης μουσικής, κάνει την παραμονή στο TikTok διασκεδαστική και μας “αναγκάζει” να μείνουμε περισσότερο.
Για να εξετάσουμε το θέμα και από μια ψυχολογική σκοπιά, το TikTok εκμεταλλεύεται το φαινόμενο της “τυχαίας επιβράβευσης”(“random reinforcemnt”). Αυτό, στην περίπτωση του TikTok σημαίνει ότι δεν είναι ξεκάθαρο προς τον (άπειρο) χρήστη ποιες κινήσεις του οδηγούν σε περιεχόμενο που του αρέσει και ποιες σε περιεχόμενο που δεν του αρέσει. Συνεπώς, ο χρήστης “θέλει” να συνεχίσει να σκρολάρει μέχρι να του εμφανιστεί περιεχόμενο που να του αρέσει, ώστε να βιώσει το συναίσθημα της επιβράβευσης.
Το TikTok είναι μια άκρως δημοφιλής και διασκεδαστική πλατφόρμα και για αρκετά καλούς λόγους. Διαχειρίσιμο χρονικά περιεχόμενο (καμία σχέση με τα 40λεπτα βίντεο στο YouTube ή τα “σεντόνια” κείμενα στο Facebook), μεγάλη ποικιλία όσον αφορά στη θεματολογία (από χορούς μέχρι συνταγές, χειροτεχνίες, θεωρίες συνωμοσίας, πολιτική και ό,τι άλλο μπορείς να φανταστείς), άμεση ενσωμάτωση της μουσικής και της επεξεργασίας του βίντεο πριν τη δημοσίευση, καθώς και την δυνατότητα να ανιχνευτείς από τον αλγόριθμο, ακόμη κι αν μόλις ξεκίνησες τον λογαριασμό σου: Αρκεί να δημοσιεύσεις ένα αρκετά καλό βίντεο.
Όπως όλες οι διαδικτυακές πλατφόρμες, η αδιάκοπη χρήση τους μπορεί να αποβεί εθιστική. Καλό είναι να μετριάζουμε τον χρόνο που περνάμε μπροστά σε μια οθόνη, είτε είναι το κινητό μας, ένας υπολογιστής ή ένα τάμπλετ.
Πληροφορίες για το φαινόμενο της τυχαίας επιβράβευσης
