Η εξαφάνιση των πτηνών αποτελεί ένα σοβαρό πρόβλημα για τη βιοποικιλότητα, αποτελώντας ένα από τα ορατότερα αποτελέσματα της ανθρώπινης παρέμβασης στο περιβάλλον. Η επέμβαση του ανθρώπου έχει οδηγήσει πολλά είδη πτηνών σε κρίσιμη κατάσταση, αντιμετωπίζοντας τον κίνδυνο της εξαφάνισης.

550 εκατομμύρια πτηνά σε 40 χρόνια έχουν πεθάνει λόγω ανθρώπινής δραστηριότητας στην Ευρώπη. 25 εκατομμύρια πτηνά σκοτώνονται παράνομα κάθε χρόνο στην περιοχή της Μεσογείου καθώς μεταναστεύουν μεταξύ Ευρώπης και Αφρικής. Τα πτηνά που ζουν στις πόλεις έχουν μικρότερη διάρκεια ζωής, γιατί οι άσχημες συνθήκες έχουν ως αποτέλεσμα να γερνούν ταχύτερα. Οι φωλιές τους είναι από πλαστικά κομμάτια ή από τις ακίδες που χρησιμοποιούνται για να μην κάθονται τα πουλιά στα κτίρια.

Η σημασία τους

Τα πτηνά είναι απαραίτητα για την διατήρηση της τροφικής αλυσίδας. Τα περισσότερα τρέφονται με έντομα και καταφέρνουν να διατηρήσουν την υγειά των φυτών και κατά συνέπεια τις γεωργικές καλλιέργειες. Επίσης αποτελούν τροφή για μεγαλύτερα ζώα.

Τα πτηνά είναι μερικώς υπεύθυνα για την εξάπλωση των φυτών με διάφορους τρόπους. Ένας τρόπος είναι μέσω των σπόρων στα περιττώματά τους ενώ ένας άλλος είναι επειδή αποθηκεύουν σπόρους σε διάφορες τοποθεσίες ακόμα και γιατί οι σπόροι μπορεί να κολλήσουν στο σώμα τους. Λόγω της μεγάλης απόστασης που διανύουν μπορούν να τους μεταφέρουν βοηθώντας στην ανάπλαση περιοχών με νέα φυτά συμβάλλοντας, τελικά, στη διατήρηση και την ανάπτυξη της βιοποικιλότητας σε διάφορα οικοσυστήματα.

Τα πτηνά έχουν τεράστια πολιτιστική σημασία για όλους τους λαούς της Γης. Συχνά συνδέοντα με οιωνούς. Επίσης, χρησιμοποιούνται στις τέχνες, σε πίνακες ακόμα και σε ποιήματα για να περιγράψουν την ψυχολογική κατάσταση των ανθρώπων “Νιώθω ελεύθερος σαν πουλί”.

Είδη πτηνών υπό εξαφάνιση στην Ευρώπη

Στην Ευρώπη υπάρχει ο Κόκκινος Κατάλογος των Απειλούμενων Πουλιών της Ευρώπης, για το 2021: Κινδυνεύουν 544 είδη πουλιών σε πάνω από 50 χώρες στην Ευρώπη. Τα θαλασσοπούλια, τα υδρόβια πουλιά, τα παρυδάτια και τα αρπακτικά βρίσκονται ανάμεσα στις πιο ευάλωτες και γρήγορα μειούμενες ομάδες πουλιών στην Ευρώπη.

Ευρωπαϊκή Οδηγία για τα πτηνά

Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει θεσπίσει νόμους για την προστασία των πτηνών. Η Οδηγία για τα Πτηνά (Οδηγία 79/409/EEC) εγκρίθηκε το 1979 και τροποποιήθηκε το 2009. Περιλαμβάνει τη προστασία των άγριων πτηνών, των αυγών και των φωλιών τους. Από το 2020 αναπτύχθηκε η Birds@Farmland Initiative για την προστασία των πτηνών στις γεωργικές εκτάσεις.

Τα κράτη μέλη πρέπει να απαγορεύσουν:

• κάθε μορφής σκόπιμη σύλληψη ή δολοφονία στη φύση
• εσκεμμένη σημαντική διαταραχή, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της αναπαραγωγής και της εκτροφής
• την καταστροφή και τη ζημιά σε φωλιές ή αυγά και την αφαίρεση φωλιών
• τη χρήση οποιασδήποτε μεθόδου για μεγάλης κλίμακας και μη επιλεκτικής σύλληψης ή θανάτωσης πχ με δίχτυα, κλουβιά και κόλλα
• τη διατήρηση, μεταφορά και πώληση δειγμάτων που λαμβάνονται από τη φύση

Σε όλη τη διάρκεια της Ιστορίας, ο άνθρωπος έπρεπε να παλεύει με τη Φύση για να επιβιώσει. Σ’ αυτόν τον αιώνα, έχει αρχίσει να συνειδητοποιεί ότι για να επιβιώσει, πρέπει να την προστατέψει.

Ζαν-Υβ Κουστώ , Γάλλος ωκεανογράφος

Τρόποι αντιμετώπισης

Είναι σημαντικό να αντιληφθούμε την σοβαρότητα του προβλήματος και να προβούμε σε τρόπους αντιμετώπισής του.

Τι μπορούμε να κάνουμε ως άτομα, δηλαδή, καθημερινές πράξεις που μπορούν να έχουν σημαντική επίδραση σε αυτό το φαινόμενο:

1. Οι αντανακλάσεις στα παράθυρα μπερδεύουν τα πτηνά, διότι βλέπουν την αντανάκλαση του εξωτερικού χώρου και χτυπάνε με δύναμη πάνω τους. Ο θάνατος αυτός είναι πολύ άσχημος γιατί σπάνε τον λαιμό τους και δεν είναι πάντα ακαριαίος. Σε περίπτωση που το αντιληφθούμε γρήγορα χρειάζεται να το μεταφέρουμε σε ένα κτηνίατρο(πτηνίατρο) ή διαφορετικά αν έχει απλά ζαλιστεί μπορούμε με πολύ προσοχή να το τοποθετήσουμε σε μια πετσέτα και να το αφήσουμε σε ένα ζεστό, ήσυχο μέρος μέχρι να καταφέρει να επανέλθει από την ζαλάδα και το σοκ. Για να αποφύγουμε τέτοιες καταστάσεις μπορούμε να τοποθετήσουμε πάνω στο τζάμι μας ένα χαρτί ή αυτοκόλλητα με σχήμα αρπακτικών πτηνών ώστε να φοβηθούν και να μην πλησιάσουν το τζάμι. Η χρήση σίτων μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο αντανακλάσεων. Κατά την διάρκεια της νύχτας σβήνουμε τα φώτα για να μην τραβήξουμε την προσοχή των πτηνών σε κατοικημένες περιοχές.
2. Οι φυσικοί θηρευτές των πουλιών είναι οι γάτες. Οι οικόσιτες γάτες όμως προξενούν τεράστια ζημία στην φύση από την στιγμή που κυνηγάνε χωρίς να έχουν ανάγκη την τροφή. Σε πολλές χώρες υπάρχουν νόμοι που απαγορεύουν τις οικόσιτες γάτες να κυκλοφορούν έξω, όπως η Αυστραλία και η Ισλανδία. Οι οικόσιτες γάτες μπορεί να βγαίνουν βόλτα με λουρί ή σε ειδικούς διαμορφωμένους χώρους όπου μπορούν να παίξουν χωρίς να απειλούν τη ζωή των πτηνών.
3. Λόγω των αποδημητικών πουλιών θα ήταν καλό να έχουμε στην αυλή μας, στο μπαλκόνι μας ένα φυτό, δέντρο με καρπούς ή που προσελκύουν έντομα για να μπορέσουν να τραφούν. Τέτοια φυτά θα μπορούσαν να είναι οι μουριές, κερασιές, βυσσινιές, τα νυχτολούλουδα, το γρασίδι.
4. Να περιποιείστε τον κήπο σας με βιολογικά φάρμακα και όχι χημικά φυτοφάρμακα που μολύνουν και δηλητηριάζουν τα έντομα που αποτελούν την βασική τροφή των πτηνών. Τα φυτοφάρμακα είναι ένας από τους σημαντικότερους λόγους εξαφάνισης των πτηνών και χρησιμοποιούνται είτε στην γεωργική παραγωγή είτε στην αυλή των σπιτιών μας. Υπάρχουν καλύτερες οικολογικές λύσεις που μπορούμε να ακολουθήσουμε όπως το διάλυμα σκόρδου, διάλυμα μαγειρικής σόδας. Με αυτόν τον τρόπο, δεν θα μολύνουμε το χώμα και θα αφήσουμε φυσικούς θηρευτές, όπως η πασχαλίτσα, να αντιμετωπίσουν τα ζιζάνια.
5. Η ζήτηση για τον καφέ και το κακάο έχει ως αποτέλεσμα την αποψίλωση δασών όπου κατοικούν χιλιάδες πτηνά. Υπάρχουν προϊόντα καφέ με ειδικές πιστοποιήσεις που παράγονται χωρίς να καταστρέφουν το οικοσύστημα των πτηνών.
6. Υποστήριξη οργανισμών, εθελοντικών ομάδων, συλλόγων, που ζητούν την ασφαλή τοποθέτηση ανεμογεννητριών σε περιοχές που δεν επηρεάζουν την ελεύθερη κυκλοφορία των πτηνών που ταξιδεύουν ή ζουν στην περιοχή.