Τα μαθητικά χρόνια, ακόμη και αν έφυγαν ανεπιστρεπτί, διατηρούν ακόμη μια ιδιαίτερη θέση στην καρδιά μας. Οι μήνες διαδέχτηκαν ο ένας τον άλλον, ώσπου το άθροισμα, πλέον, μετετράπη σε χρόνια. Τα θρανία από σημείο εκκίνησης, μετατράπηκαν σε τερματικό σταθμό. Αναμνήσεις μας, δεν αποτελούν μόνο, όσοι μοιράστηκαν τα θρανία αυτά μαζί μας, αλλά κι αυτοί που επιφορτίστηκαν με το δυσκολότερο έργο, την μεταλαμπάδευση της γνώσης. Πρόκειται, όμως, για εκείνους τους εκπαιδευτικούς, που κατόρθωσαν να εντυπωθούν στη ζωή και μνήμη των μαθητών τους με τρόπο αξεπέραστο, αγγίζοντας ταυτόχρονα τις χορδές της καρδιάς και του νου.
Σήμερα, στις 24 Ιανουαρίου, τιμώντας την Παγκόσμια Ημέρα Εκπαίδευσης και τα όσα πρεσβεύονται με την καθιέρωση της, κάνουμε μνεία σε τρεις ξεχωριστές προσωπικότητες, που, αναντίρρητα, άφησαν το στίγμα τους στο εκπαιδευτικό σύστημα, ταρακουνώντας τα σαθρά θεμέλια της συντηρητικής παιδαγωγικής αλλά και των διακρίσεων που επέβαλλε η κοινωνία, κατά καιρούς.
Maria Montessori (1870- 1952)
Πρωτοπόρος στην παιδαγωγική, η ιταλικής καταγωγής, Maria Montessori, υπήρξε θερμή υποστηρίκτρια μιας εκπαιδευτικής αγωγής που θα προσέφερε περισσότερες ελευθερίες στα παιδιά. Από νεαρή ηλικία εκδήλωσε μια ευαισθησία στο να προσφέρει, αφού, στα πέντε της χρόνια, δήλωνε ήδη πως επιθυμεί να εργαστεί ως νοσοκόμα ή δασκάλα. Περατώνει τις σπουδές της στα 26 της έτη, αποκτώντας διπλή ειδικότητα, αυτής της ψυχιάτρου και της παιδιάτρου. Σύμφωνα με τη διδακτική της μέθοδο, η σχέση του μαθητή με τον παιδαγωγό του, θα αποτελέσει τη βάση για την ανακάλυψη της γνώσης αλλά και την πρωτοβουλία για δραστηριοποίηση. Η μοντεσσοριανή μέθοδος, όπως ονομάστηκε, ουσιαστικά, επέτρεπε στο παιδί να δρα, να επιλέγει τα γνωστικά αντικείμενα, ενώ, ο ενήλικας παιδαγωγός θα παρέβαινε μόνο όποτε ήταν απαραίτητη η εμπειρία του.
Στο ξεκίνημα του 20ου αιώνα, στη Ρώμη, ιδρύθηκε το πρώτο “Σπίτι των Παιδιών” (Casa Dei Bambini) από τη Montessori, με σκοπό τη δημιουργική απασχόληση και εκπαίδευση μικρών παιδιών, που κατοικούσαν σε μια από τις πιο κακόφημες περιοχές της πόλης. Παρά τις δυσχερείς συνθήκες, η Montessori με το υψηλό της πνεύμα, επικράτησε. Με επίκεντρο την ενθάρρυνση των παιδιών για συμμετοχή και μια εμπειρία βασισμένη στις αισθήσεις, τα παιδιά απέκτησαν πειθαρχία και βελτιώθηκαν, σημειώνοντας αξιόλογη πρόοδο. Η πίστη της στις δυνατότητες των παιδιών δε γνώριζε από περιορισμούς, ούτε προσέκρουε σε φαινομενικά εμπόδια, όπως ένας χαμηλότερος δείκτης νοημοσύνης. Ο σεβασμός στην προσωπικότητα του παιδιού, ακολουθείτο από την ελευθερία, εξασφαλίζοντας έτσι την πειθαρχία.
Kelly Miller (1863- 1939)
Ο Kelly Miller, γεννημένος τον Ιούλιο του 1863, στο Winnsboro της Βόρειας Καρολίνα, έμελλε να γίνει ο πρώτος μαύρος απόφοιτος σχολής Μαθηματικών. Το έκτο από τα δέκα παιδιά της οικογένειας, ο Kelly, έδειξε από νωρίς την έφεση του στα μαθηματικά, γεγονός που δεν πέρασε απαρατήρητο. Παράλληλα, το πέρασμα του από το Πανεπιστήμιο John Hopkins αποτέλεσε ακόμη μια τομή στην ιστορία της κοινότητας του, αφού ήταν ο πρώτος μαύρος, που θα σπούδαζε εκεί. Το πανεπιστήμιο Howard, από το οποίο ο Μίλερ έλαβε υποτροφία στα προηγουμένως, θα αποτελούσε σπουδαίο σταθμό στη ζωή του, μετέπειτα. Εκτός της συνέχισης των μαθηματικών σπουδών και τη λήψη πτυχίου Νομικής, οι επιρροές του νεαρού μαθηματικού από το ακαδημαϊκό αυτό περιβάλλον, έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της σκέψης του. Δίδαξε μαθηματικά και κοινωνιολογία, τελώντας αργότερα χρέη επικεφαλής του τμήματος Κοινωνιολογίας. Το 1907, ορίστηκε ως Πρόεδρος του Κολεγίου Τεχνών& Επιστημών, στο Howard.
Ο Kelly Miller, υπήρξε ο απόλυτος συνήγορος του δικαιώματος των μαύρων για μια βέλτιστη εκπαίδευση, σε μια εποχή, όπου ο ρόλος τους οριζόταν από τα κοινωνικά στερεότυπα και τη λευκή ανωτερότητα. Με το συγγραφικό του έργο, προσπάθησε να καταστήσει ξεκάθαρη τη σημαντικότητα ύπαρξης μαύρων δασκάλων, δικηγόρων, θεραπευτών, κληρικών και σωρείας άλλων επαγγελμάτων. Το κλειδί για αυτό, φυσικά, θα αποτελούσε η πρόσβαση σε μια ανώτερη εκπαίδευση. Η κληρονομιά που άφησε πίσω του με το θάνατο του ήταν σπουδαίας αξίας. Απέδειξε περίτρανα, ότι η επιδίωξη μιας υψηλότερης εκπαίδευσης για τους Αφροαμερικανούς νέους, δεν ήταν ατελέσφορη, ούτε ουτοπική.
Mary McLeod Bethune (1875- 1955)
Κόρη πρώην σκλάβων και ένα από τα τελευταία παιδιά της πολυμελούς οικογένειας McLeod, η Mary, ήταν μια αληθινή μαχήτρια, σε ό,τι αφορά την φυλετική ισότητα όπως και αυτή μεταξύ των φύλων, φυσικά. Το “ταξίδι” της ως εκπαιδευτικός άρχισε μετά τον Εμφύλιο Πόλεμο και τις πρώτες της απόπειρες να διδάξει Αφροαμερικανούς. Έγινε εκπαιδευτικός, παντρεύτηκε, έφερε στον κόσμο έναν γιο και λίγα χρόνια αργότερα, ο γάμος της έληξε. Σε μια προσπάθεια της να εξασφαλίσει μια αξιοπρεπή ζωή για το παιδί της, ίδρυσε ένα σχολείο για νεαρά μαύρα κορίτσια (Daytona Beach Literary and Industrial School for Training Negro Girls). Το 1929, το σχολείο συγχωνεύτηκε με ένα κολέγιο αγοριών και το 1943 προσέφερε, πλέον, πτυχία. Τα επόμενα χρόνια, συνέχισε με πάθος και αφοσίωση να υποστηρίζει τις γυναίκες της κοινότητας της, ενισχύοντας, συγχρόνως, το ρόλο της ως αξιοσέβαστης ηγέτιδας, στην προσπάθεια για τη βελτίωση της εκπαίδευσης των Αφροαμερικανών.
Μεταξύ άλλων, υπήρξε και φίλη της Eleanor Roosevelet, ενώ, παράλληλα, από το 1936 έως το 1944, έλαβε ένα από τα υψηλότερα αξιώματα στην κυβέρνηση, ως επικεφαλής τμήματος που ασχολούνταν με ζητήματα και υποθέσεις της μαύρης κοινότητας.
Η ίδια υπήρξε πολυγραφότατη, με τα κείμενα της να φιλοξενούνται σε στήλες αφροαμερικανικών εφημερίδων, όπως των Pittsburgh Courier και Chicago Defender. Ίδρυσε αρκετές οργανώσεις, ενώ οργάνωσε κινητοποιήσεις με σκοπό την ενθάρρυνση των γυναικών να ψηφίσουν. Ας θυμίσουμε, πως το 1920 ήταν η χρονιά που οι γυναίκες στην Αμερική απέκτησαν επιτέλους το δικαίωμα ψήφου. Η Bethune, παρά τους κινδύνους που ελλόχευαν οι ρατσιστικές επιθέσεις, δεν υποχώρησε. Μια ισχυρή φωνή της εποχής της για την προάσπιση των δικαιωμάτων των Αφροαμερικανών στις ΗΠΑ. Η Mary McLeod Bethune, έως και σήμερα θεωρείται μια από τις σημαντικότερες ακτιβίστριες αλλά και φεμινίστριες. Η αφοσίωση της και το ασίγαστο πάθος της για την εκπαίδευση, αποτέλεσαν το θεμέλιο λίθο του σύγχρονου κινήματος για τα πολιτικά δικαιώματα.
Μπορεί η καθιέρωση μιας ημέρας ως τιμητικής να μην αρκεί για να τιμήσουμε αυτούς τους σπουδαίους εκπαιδευτικούς και παιδαγωγούς, όμως, είναι το λιγότερο που μπορούμε να κάνουμε για εκφράσουμε την ευγνωμοσύνη μας. Η παρακαταθήκη που άφησαν αυτοί οι εκπαιδευτικοί, διαμόρφωσε ολόκληρες γενιές μαζί με τα κινήματα τους για δικαίωση και ισότητα. Η συμβολή τους, τόσο ως προς τους μαθητές τους, στην κοινότητα και στις χώρες τους, θα πρέπει να αποτελεί πάντοτε ένα άστρο, μια πυξίδα για τις λιγότερο αισιόδοξες εποχές.
