Γυναίκα: Μία λέξη απλή αλλά φορτισμένη με πλήθος συναισθημάτων. Κάθε χρόνο, αυτό το πλάσμα που ονομάζεται γυναίκα, έχει την τιμητική του στις 8 Μαρτίου. Η Παγκόσμια ημέρα της γυναίκας γιορτάζεται ως ημέρα μνήμης των αγώνων του κινήματος για τα δικαιώματα των γυναικών. Είναι σημαντικό, ιδιαίτερα στις μέρες που διανύουμε, να τιμούμε και να θαυμάζουμε όλες τις γυναίκες που ανήκουν σε αυτό τον κόσμο. Ιδιαίτερα τις γυναίκες που με κόπο, δύναμη και ευφυΐα έχουν καταφέρει να ξεχωρίσουν και να αποτελούν πρότυπο πρωτοπορίας και επιχειρηματικότητας. Η ημέρα, λοιπόν, της γυναίκας είναι σημαντικό να υπενθυμίζεται για να τονιστεί η ευαισθησία και η περηφάνια που τους αξίζουν, αλλά και για να δοθεί κίνητρο σε άλλες γυναίκες να κυνηγήσουν τα όνειρα τους και να θυμούνται ότι η καθεμία τους είναι ξεχωριστή.
Το άρθρο αυτό είναι ιδιαίτερα αφιερωμένο στην γυναικεία επιχειρηματικότητα. Γυναικεία επιχειρηματικότητα είναι η πυγμή που έχει δείξει πλήθος γυναικών τα τελευταία χρόνια, όχι για να επικρατήσει το γυναικείο φύλο, αλλά για να βρεθεί ισάξιο σε ανδροκρατούμενους επαγγελματικούς χώρους και όχι μόνο. Στην προσπάθεια τους αυτή οι γυναίκες, όχι μόνο κατάφεραν στον μέγιστο βαθμό να το επιτύχουν, αλλά μπορούμε να πούμε, πλέον, ότι η εισχώρηση των γυναικών στην οικονομική δραστηριότητα αυξάνεται συνεχώς στις περισσότερες χώρες του κόσμου. Στο άρθρο μας, λοιπόν, θα γνωρίσετε γυναίκα που ξεχωρίσαμε, τόσο για το ταλέντο, όσο και για την επαγγελματική της τόλμη και δημιουργικότητα. θεωρούμε ότι προσφέρει, έτσι, το δικό της λιθαράκι σε αυτό που θα λέγαμε, γυναικεία επιχειρηματική δυναμική. Ο κόσμος μας θα γίνει καλύτερος αν πιστεύουμε στην αλλαγή.
Για να μην μιλάμε, όμως, χωρίς στοιχεία, αποφασίσαμε να πάρουμε μία συνέντευξη από τη Βέρα, σχετικά με την επιχείρησή της, το wastelessdesign. Παράγει επαναχρησιμοποιούμενες σερβιέτες, δίσκους αφαίρεσης μακιγιάζ, υφασμάτινες μάσκες. Η ίδια η Βέρα ακολουθεί έναν όσο το δυνατόν πιο βιώσιμο τρόπο ζωής, ακολουθώντας veagn και zero waste πρακτικές. Πάμε να γνωρίσουμε λίγο καλύτερα την ίδια αλλά και την επιχείρησή της!
Θα ήθελες να μας πεις λίγα πράγματα για σένα ως Βέρα; Και ποια είναι η καθημερινότητά σου;
Τις καθημερινές ασχολούμαι με την επιχείρηση. Ξυπνάω νωρίς και η μέρα ξεκινάει με το να ετοιμάζω και να συσκευάζω παραγγελίες, να απαντάω σε μηνύματα και emails, να ετοιμάζω το υλικό για τα social media, να κάνω παραγγελίες υλικών, να κόβω τα υφάσματα και να περνάω τα κουμπώματα στις σερβιέτες. Ασχολούμαι λίγο με όλα. Τώρα είναι καλύτερα, στην αρχή έκανα μόνη μου και το ράψιμο, οπότε ήμουν ένα άτομο για σχεδιασμό, προμήθειες, παραγωγή, marketing, εξυπηρέτηση πελατών, αποστολή παραγγελιών. Τα Σαββατοκύριακα προσπαθώ να ανανεώνομαι, να πηγαίνω στη φύση, να κάνω εκδρομές σε κοντινά μέρη. Έχω και έναν γατούλη, το Λάζαρο, που είναι το highlight μέσα στην ημέρα μου.
Η Wasteless Design, με βάση τη Θεσσαλονίκη, από το 2018 προσφέρει προϊόντα που διευκολύνουν και εμπνέουν έναν πιο βιώσιμο τρόπο ζωής με λιγότερα απορρίμματα (zero waste lifestyle). Πώς προέκυψε η ιδέα της επιχείρησης και η φιλοσοφία πίσω από αυτή;
Γνώρισα το κίνημα zero waste το 2013, όταν σπούδαζα στην Αγγλία σχέδιο μόδας. Η χρονιά της αποφοίτησής μου συνέπιπτε με το ατύχημα που είχε γίνει στο Rana Plaza, ένα εργοστάσιο κατασκευής ρούχων στο Μπαγκλαντές. Είχαν σκοτωθεί πολλά άτομα. Το γεγονός με είχε ταρακουνήσει. Μετά από αυτό, άρχισα να το ψάχνω περισσότερο για τις οικολογικές επιπτώσεις της βιομηχανία μόδας και ανακάλυψα πόσο βλαβερό είναι το πλαστικό. Ενημερώθηκα μέσω blogs, όπως αυτό της Lawrence Singer, της Bea Johnson και από άλλα. Ήταν κάτι που ήθελα να υιοθετήσω στην καθημερινότητά μου. Το 2014 έλαβα μέτρα, όπως το να σταματήσω να παίρνω πλαστικά μπουκαλάκια νερού, δεν έπαιρνα πλαστικές σακούλες κλπ. Είχα στο μυαλό μου ότι ήταν κάτι που ήθελα να συνδυάσω με τις σπουδές μου. Γνώριζα ότι τα προϊόντα αυτά υπάρχουν στο εξωτερικό. Πίστευα πως είναι νωρίς ακόμη να ασχοληθώ για να κάνω κάτι τέτοιο στην Ελλάδα όταν επέστρεψα. Αρχικά, είχα σκοπό να μείνω στην Αγγλία, αλλά είδα ότι είναι μία βιομηχανία με πολλή εκμετάλλευση προς τους ανθρώπους, τα ζώα, το περιβάλλον. Επίσης, ήταν πολύ μεγάλος ο ανταγωνισμός ακόμη και στους interns. Δοκίμασα άλλα πράγματα εδώ. Συγκεκριμένα, για ένα διάστημα είχα δουλέψει στο Elephant in the room, που ήταν το πρώτο vegan εστιατόριο στη Θεσσαλονίκη. Το 2017 έφτασα σε ένα σημείο που είδα ότι δεν μπορούσα να ανταπεξέλθω σ’ αυτή τη δουλειά για λόγους υγείας. Επειδή είχε θεσπιστεί ήδη το περιβαλλοντικό τέλος για τις πλαστικές σακούλες, ο κόσμος ήταν πιο έτοιμος να δεχτεί τα zero waste προϊόντα. Ήθελα να συνδυάσω κάτι που μου αρέσει με τις σπουδές μου και, μέσα από αυτό, να βιοποριστώ, να είμαι ανεξάρτητη οικονομικά.
Τί είναι αυτό που σε κέρδισε και σε παρακινεί κάθε μέρα να συνεχίζεις;
Είναι μία πολύ δύσκολη περίοδος για όλους. Νομίζω πως κι εγώ δυσκολεύομαι λίγο να το βρω αυτό. Αυτή τη στιγμή, είναι τα καλά λόγια που ακούω από τις γυναίκες που έχουν δοκιμάσει τα προϊόντα, μου στέλνουν μηνύματα, μου γράφουν σχόλια, μου λένε ότι το προϊόν μου τους έχει αλλάξει τη ζωή. Μου ακούγεται ακραίο, αλλά για να το λένε, πιστεύω ότι όντως τους έχει βοηθήσει. Αυτό με κάνει και συνεχίζω. Δεν είμαι άνθρωπος που παραιτούμαι, είμαι πεισματάρα. Θεωρώ ότι είναι κάτι που κάνει καλό στο περιβάλλον, οπότε κάθε υφασμάτινη σερβιέτα που θα αντικαταστήσει πολλές πλαστικές είναι κάτι καλό. Θέλω να συνεχίσω να το κάνω, να συνεισφέρω στην προστασία του περιβάλλοντος. Για να είμαι 100% ειλικρινής, είναι ένας συνδυασμός πείσματος και υγιούς ανταγωνισμού. Θέλω να συνεχίσω για να αποδείξω ότι αυτό που κάνω είναι σημαντικό.
Ποια η μέθοδος παραγωγής και συσκευασίας των προϊόντων;
Η προμήθεια υλικών είναι σημαντική. Θέλω να υπάρχουν πιστοποιήσεις, όπως η GOTS (Global Organic Textile Standard) που πιστοποιεί ότι το ύφασμα έχει παραχθεί με βιολογικές συνθήκες καλλιέργειας και δεν έχει υπάρξει εκμετάλλευση κατά την παραγωγή του. Αυτή τη στιγμή προμηθεύομαι υλικά από το εξωτερικό, γιατί δεν υπάρχουν στην Ελλάδα. Το υποαλλεργικό, αδιάβροχο, διαπνέον υλικό που μπαίνει στις σερβιέτες το προμηθεύομαι από Αμερική. Θέλω να συνεργάζομαι με τοπικές επιχειρήσεις και, πλέον, το απορροφητικό ύφασμα το προμηθεύομαι από κλωστοϋφαντουργία στο Κιλκίς. Γίνεται συνεχής έρευνα για υλικά που να είναι καλύτερα και πιο οικολογικά, δίκαια και τοπικά παραγόμενα. Στη συνέχεια, κόβω τα υφάσματα με μία τεχνική zero waste, που αποσκοπεί στην αξιοποίηση του υφάσματος κατά 90%. Τα κομμάτια όλα ενώνονται μεταξύ τους σαν παζλ. Βάζω τα υφάσματα σε στρώσεις και το πατρόν από πάνω. Ακολουθεί η διαδικασία ραψίματος και, τέλος, μπαίνουν τα κουμπώματα. Για τις παραγγελίες, χρησιμοποιώ χάρτινους φακέλους με σκληρό χαρτί, ώστε να μην σκίζεται και να αντέχει στην μεταφορά. Επίσης, οι ταινίες είναι οικολογικές, ώστε να μπορεί να ανακυκλωθεί ο φάκελος. Αποφεύγω να χρησιμοποιώ περιττές συσκευασίες και δεν βάζω επιπλέον ετικέτες. Μέσα στην συσκευασία βρίσκονται μόνο οι σερβιέτες και ένα φυλλάδιο με οδηγίες χρήσης, φτιαγμένες από χαρτί που είναι 50% φύκι και 50% ανακυκλωμένο. Προσπαθώ όλα τα υλικά να έχουν τον μικρότερο δυνατό αντίκτυπο στο περιβάλλον.
Οφείλει ο τρόπος ζωής να σχετίζεται με τον τρόπο εργασίας; Δηλαδή, μία zero waste επιχείρηση να αποτελείται από άτομα με zero waste τρόπο ζωής;
Για μένα αυτό είναι το ιδανικό. Και για τον vegan τρόπο ζωής, ένας vegan θέλει να ξέρει ότι μία vegan επιχείρηση, στην οποία θα αφήσει τα χρήματά του, δεν θα τα χρησιμοποιήσουν για να φάει κάποιος ένα ζώο. Βέβαια, δεν θέλουμε να γίνουμε ελιτιστές και να αποτρέψουμε άλλους από το να συμμετέχουν σ’ αυτό ή να κάνουμε διακρίσεις επειδή δεν μοιραζόμαστε την ίδια φιλοσοφία. Ακόμη και με άτομα που ακολουθούν διαφορετικό τρόπο ζωής, αλλά υπάρχει καθημερινή τριβή, όπως με τα άτομα της οικογένειας, τους γονείς ή τα αδέλφια μας, δεν σημαίνει ότι θα επηρεαστούν από αυτό και θα το ενστερνιστούν. Δεν μπορούμε να ελέγξουμε τους άλλους, αλλά μπορούμε να δώσουμε το παράδειγμα.
Διαχειρίζεσαι λοιπόν μια επιχείρηση ως επί το πλείστον μόνη σου, και μάλιστα, μια επιχείρηση με διαφορετική από τον ευρύτερο τρόπο σκέψης φιλοσοφία… Πόσο δύσκολη ήταν η εγκαθίδρυση της νοοτροπίας της επιχείρησης στο ευρύ κοινό;
Όταν το ξεκίνησα ήμουν ήδη αισιόδοξη, αλλά η ανταπόκριση που είδα από το κοινό όταν το παρουσίασα πρώτη φορά το 2018, ήταν θετική. Το marketing είναι μεγάλο κομμάτι της δουλειάς μου, ειδικά μέσα από τα social media. Το μεγαλύτερο μέρος του, ωστόσο, είναι η ενημέρωση. Περνάνε άτομα από τον πάγκο μου και πάνω από τους μισούς δεν γνωρίζουν περί τίνος πρόκειται. Τους εξηγώ ότι είναι πιο οικολογικό και πιο υγιεινό. Οι περισσότερες – και οι περισσότεροι, μου έχουν τύχει άντρες να μου πουν «αν είχα περίοδο θα έπαιρνα κι εγώ» – μόλις ακούν λίγο περισσότερα πράγματα έχουν θετική ανταπόκριση.
Είναι μια πρωτοπόρα ιδέα. Πιστεύεις στην Ελλάδα μπορεί να ευδοκιμήσει και να πάρει μεγαλύτερες διαστάσεις; Να είναι δηλαδή, προϊόντα που χρησιμοποιούνται απαραιτήτως από κάθε άτομο;
Για μένα αυτός είναι ο στόχος. Το παν είναι η ενημέρωση γιατί δε το γνωρίζει ο κόσμος. Φυσικά, παίζουν ρόλο οι νόμοι, όπως εκείνος του φόρου στα πλαστικά μίας χρήσης και ευελπιστώ ότι κάτι παρόμοιο θα γίνει και με άλλα προϊόντα (σερβιέτες, πάνες μια χρήσης). Βέβαια, παίζει ρόλο και η νοοτροπία. Στην Ελλάδα ίσως να είναι πιο δύσκολη η μετάβαση σε σχέση με βόρειες χώρες, όπου, για παράδειγμα, έχουν άλλη νοοτροπία και πιο ανεπτυγμένο αίσθημα ευθύνης. Θεωρώ ότι όλοι αλλάζουμε. Το βλέπω και από τον εαυτό μου. Παλαιότερα, δεν ήξερα καν τί σημαίνει vegan, δεν ήξερα όσα τώρα για το zero waste. Αρκεί να υπάρχει ενσυναίσθηση και ενδιαφέρον για τον πλανήτη και τους γύρω μας.
Υπήρχαν εμπόδια (πρακτικά/συναισθηματικά) στις αρχές δημιουργίας της επιχείρησης; Πώς τα αντιμετώπισες;
Τα προβλήματα είναι κομμάτι της καθημερινότητας, όταν έχεις μια επιχείρηση. Το 90% του να είσαι επιχειρηματίας είναι το problem-solving. Θα πάνε πράγματα στραβά, θα εμφανιστούν προβλήματα, καθυστερήσεις, αναποδιές. Το θέμα είναι να μην αφήσεις να σε καταβάλει, να έχεις ένα plan B – και C και D μη σου πω! Να προσπαθήσεις να σκεφτείς ψύχραιμα, να βρεις τρόπους να το αντιμετωπίσεις. Το μεγαλύτερο θέμα για μένα ήταν ότι δεν είχα κάποια στήριξη όταν ξεκινούσα, δεν είχα πάρει κάποια χρηματοδότηση από καμία τράπεζα, κανένα πρόγραμμα. Το να έχω κάθε μήνα να αντεπεξέλθω σε ΕΦΚΑ και ΦΠΑ ήταν αρκετά μεγάλο εμπόδιο.
Σου συμπεριφέρθηκαν ποτέ διαφορετικά στον χώρο λόγω του φύλου σου; Πώς νιώθεις για αυτό;
Ο τρόπος που έχω αντιμετωπιστεί, ακόμη και σε δημόσιες επιχειρήσεις, με έχουν κάνει να νιώσω μια διάκριση. Με βλέπουν γυναίκα και ίσως και πιο νέα απ’ όσο είμαι και δεν με παίρνουν πολύ στα σοβαρά. Μπορεί να απευθυνθώ σε εταιρία για συνεργασία ή προμήθειες και να μην μου δώσουν σημασία, να μου απαντήσουν στην αρχή και μετά να εξαφανιστούν. Ίσως να θεωρούν ότι δεν έχω το κεφάλαιο, ίσως η αντιμετώπιση τους να είναι έτσι γενικά. Δε μπορώ να ξέρω αν η συμπεριφορά ήταν τέτοια λόγω του φύλου μου, πάντως ναι, έχω βιώσει τέτοιου είδους συμπεριφορές που μου δίνουν την αίσθηση διάκρισης. Βέβαια, έχουν υπάρξει και εταιρίες που δεν είχαν κανένα θέμα να συνεργαστούν μαζί μου από την πρώτη στιγμή.
Είσαι ανοιχτή σε νέες ιδέες και νέες προτάσεις; Θα σκεφτόσουν, δηλαδή, μία πρόταση που να ταιριάζει με την ιδέα του Wasteless Design και να την υλοποιήσετε μαζί με ένα τρίτο άτομο που τυχόν την πρότεινε;
Εξαρτάται και σχετίζεται με τον αν αυτό θα συμβαδίζει με τα πλάνα που έχω για την εταιρεία. Πάντα σκέφτομαι τα επόμενα βήματα για το Wasteless Design. Δεν ξέρω αν όλα θα κυλήσουν όπως τα έχω στο μυαλό μου, άλλα υπάρχει όραμα για τα επόμενα χρόνια. Θα εξετάσω την πρόταση, αν συμβαδίζει και είναι ενδιαφέρουσα ιδέα, εννοείται θα την σκεφτώ! Γενικά, θέλω τα πράγματα με τον τρόπο μου, είμαι έτσι σαν άνθρωπος. Ήταν αυτό που με οδήγησε να πω από την αρχή ότι θέλω να κάνω κάτι δικό μου. Είναι δύσκολο να συνεργαστείς με άτομα αν δεν συμβαδίζουν τα ιδανικά σας. Ίσως να πρέπει να δίνεις ευκαιρίες συνεργασίας σε άτομα με διαφορετικά οράματα, αλλά εγώ ξέρω ότι μου είναι δύσκολο. Έχω τα «κολληματα» μου.
Θα μπορούσες να δώσεις μία συμβουλή ενδυνάμωσης σε όσ@ ενδιαφέρονται να ξεκινήσουν τη δική τους επιχείρηση;
Να κάνουν ένα καλό business plan. Προφανώς δεν θα σου βγει, αλλά είναι μια καλή αρχή! Είχα κάνει έρευνα προμηθευτών, ανταγωνισμού κλπ. Διαφορετικά, θα μπεις στα βαθιά, δεν θα ξέρεις που θα πας. Καλό είναι να έχεις τεστάρει και το προϊόν, να δεις αν είναι βιώσιμο. Καλό είναι να έχεις κεφάλαιο. Αν περιμένεις ότι όλα θα πάνε στραβά στην αρχή, να είσαι έτοιμος για την απόρριψη και να μη σε καταβάλει, να μην το παίρνεις προσωπικά. Να συνεχίζεις να επιμένεις και να έχεις υπομονή.
Τί σκέφτεσαι αναφορικά με την ημέρα της γυναίκας ως γυναίκα και, ιδιαίτερα, ως γυναίκα επιχειρηματίας;
Κλισέ, αλλά θεωρώ ότι κάθε ήμερα θα έπρεπε να είναι μέρα της γυναίκας ή των ζώων. Τα δικαιώματα οποιασδήποτε ομάδας ανθρώπων ή μη, θα έπρεπε να μας απασχολούν συνεχώς. Θεωρώ από τη μία ότι ίσως είναι μια καλή ευκαιρία να προβληθούν κάποια ζητήματα. Προφανώς δεν ισχύει το ότι δεν υπάρχει πια ανάγκη για φεμινισμό ή κινήματα υπέρ της ισότητας των φύλων. Βλέπουμε τις γυναικοκτονίες που έχουν συμβεί και συμβαίνουν εντονότερα τα τελευταία χρόνια. Δείχνουν ότι έχουμε δρόμο μπροστά μας για να επιτευχθούν, πραγματικά, η ισότητα και η ασφάλεια. Για μένα, το γεγονός ότι υπάρχουν αυτές οι ημέρες και χρησιμοποιούνται ως κομμάτι του marketing των επιχειρήσεων, καλό θα ήταν να μην μένει μόνο στο προσωπικό όφελος των επιχειρήσεων, αλλά πάντα να προσπαθούμε να στηρίξουμε και να βοηθήσουμε αυτόν τον σκοπό έμπρακτα.
Η συζήτηση με τη Βέρα ήταν, σίγουρα, ενδιαφέρουσα και μάθαμε πολλά, τόσα για τα ιδανικά τα οποία ασπάζεται, όσο και για το πώς είναι να είσαι μια γυναίκα που προσπαθεί να επιτύχει στον ιδιαίτερο χώρο της. Η Βέρα, όπως και πολλές άλλες γυναίκες, αποτελεί ένα παράδειγμα προς μίμηση και σύμβολο ενδυνάμωσης για όλους, ειδικά για τα άτομα που δεν τους έχει δοθεί τίποτα απλόχερα. Την ευχαριστούμε πολύ για τον χρόνο που μας διέθεσε καθώς και για την όμορφη κι εποικοδομητική συζήτηση που μας προσέφερε!
Την συνέντευξη πραγματοποίησαν οι: Λίνα Νάκα, Λάρα Καρυώτη, Πένυ Ρετζέπη