Ρατσισμός. Ένα θέμα για το οποίο έχουν γραφτεί πολλά βιβλία και άρθρα, έχουν σκηνοθετηθεί ταινίες και έχουν βγει εκατομμύρια άνθρωποι στους δρόμους διαδηλώνοντας για τα δικαιώματά τους. Ο ρατσισμός είναι μία λέξη που δεν περιγράφει απλώς ένα άψυχο αντικείμενο. Αντιθέτως, εμπεριέχει τις σκέψεις, τις εκφράσεις και τις πράξεις των ανθρώπων απέναντι στους συνανθρώπους μας. Στο σύγχρονο παγκοσμιοποιημένο και πολυπολιτισμικό κόσμο εντοπίζουμε και συχνά αντιδράμε με μεγαλύτερη ευκολία στις ρατσιστικές συμπεριφορές των ανθρώπων που δε σέβονται τη διαφορετικότητα του διπλανού τους. Ωστόσο, η καταπάτηση των δικαιωμάτων όσων ήταν διαφορετικοί και πιο ευάλωτοι από την πλειονότητα παρατηρείται από την αρχαιότητα ακόμη. Αρκεί να θυμηθούμε τα κείμενα της ιστορίας των σχολικών μας χρόνων.
Αρχικά, ως ρατσισμός ορίζεται “κάθε άνιση μεταχείριση που υφίστανται μεμονωμένα άτομα ή ολόκληρες κοινωνικές ομάδες, λόγω της διαφορετικής τους εθνικότητας, φυλής, φύλου, πολιτισμού, γλώσσας, θρησκεύματος, οικονομικής και κοινωνικής κατάστασης και σεξουαλικών προτιμήσεων”. Αναλογιζόμενοι τις παραπάνω αιτίες μπορούμε να εντοπίσουμε ρατσιστικές συμπεριφορές στην κοινωνία της αρχαίας Αθήνας. Πιο συγκεκριμένα, στην Εκκλησία του Δήμου μόνο οι ενήλικοι άνδρες Αθηναίοι είχαν δικαίωμα να συμμετέχουν, καθώς οι γυναίκες, τα παιδιά, οι δούλοι και οι ξένοι, οι οποίοι μετά την πολιτογράφησή τους ονομάζονταν μέτοικοι, δεν είχαν δικαίωμα ψήφου και λήψης αποφάσεων.
η
Αργότερα, συγκεκριμένα στο Μεσαίωνα, παρατηρείται η επικράτηση του φυλετικού ρατσισμού, σε συνδυασμό με το θρησκευτικό, εις βάρος των Εβραίων. Επιπλέον, την περίοδο της μαύρης πανώλης αυξήθηκε ο αντισημιτισμός και οι Ευρωπαίοι κατηγορούσαν τους Εβραίους για την εξάπλωση του μαύρου θανάτου. Συνάμα, στην Ευρώπη του Διαφωτισμού, το 18ο αιώνα, η στροφή προς τα αρχαία έργα και, κυρίως, τα ελληνορωμαϊκά, συνέβαλε στην ανάπτυξη της πεποίθησης ότι εκτός της καλλιέργειας του εσωτερικού κόσμου έχει μεγάλη σημασία και η εξωτερική εμφάνιση. Η έμφαση στα εξωτερικά χαρακτηριστικά είχε ως αποτέλεσμα το διαχωρισμό τους σε “Ωραίο” και “Άσχημο” και την ανάπτυξη του βιολογικού ρατσισμού.
Όταν, λοιπόν, οι Ευρωπαίοι ανακάλυψαν το Νέο Κόσμο και ξεκίνησε η αποικιοκρατία, επιβλήθηκε, ταυτόχρονα, και ο παραπάνω διαχωρισμός. Έναν αιώνα αργότερα, το 1853, δημοσιεύτηκε το έργο “Δοκίμιο περί της ανισότητας των ανθρωπίνων φυλών” του Joseph Arthur de Gobineau. Από το παραπάνω έργο, το οποίο θέτει τη θεωρία της “φυλετικής ανωτερότητας” της Άριας φυλής, θεωρείται ότι επηρεάστηκε ο ναζισμός και ο ίδιος ο Χίτλερ. Στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο ρατσισμός και, ιδιαίτερα, ο αντισημιτισμός κορυφώθηκε και η ανθρωπότητα οδηγήθηκε στο φρικτό έγκλημα του Ολοκαυτώματος των Εβραίων.
Δυστυχώς, επί αιώνες δεν καταπατήθηκαν μόνο τα δικαιώματα συγκεκριμένων φυλών, αλλά μία ακόμη μορφή του ρατσισμού, ο κοινωνικός ρατσισμός, είχε και εξακολουθεί να έχει επίδραση, στις σχέσεις του άνδρα και της γυναίκας. Είναι χαρακτηριστικό ότι σε διάφορες χρονικές περιόδους και κοινωνίες, η γυναίκα θεωρείται το αδύναμο φύλο, τα κορίτσια δεν έχουν πρόσβαση στην εκπαίδευση και ο μεγαλύτερος σκοπός της ζωής τους, που τους επιβάλλεται από το αρσενικό της οικογένειας, είναι ο γάμος.
Η πρώτη χώρα η οποία έδωσε δικαίωμα ψήφου στις γυναίκες ήταν η Νέα Ζηλανδία το 1893. Στην άλλη άκρη του κόσμου, την Ελλάδα, οι γυναίκες απέκτησαν δικαίωμα ψήφου μόλις το 1952. Ακόμα, ένα αρνητικό ρεκόρ που σημειώνει η χώρα μας είναι ότι σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο για την Ισότητα των Φύλων από το 2013 μέχρι και το 2021 η Ελλάδα βρίσκεται στην τελευταία θέση της κατάταξης. Επίσης, θύματα διακρίσεων και ρατσιστικής βίας έχουν υπάρξει και εξακολουθούν να υπάρχουν άτομα ΛΟΑΤΚΙΑ+, ενώ σε χώρες όπως το Αφγανιστάν, την Υεμένη, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Σουδάν, τη Σομαλία, τη Σαουδική Αραβία, το Πακιστάν, τη Νιγηρία, τη Μαυριτανία, το Ιράν, τα άτομα αυτά υποβάλλονται σε θανατική ποινή.
Με το πέρας των χρόνων οι καταπιεσμένοι άνθρωποι άρχισαν να αγωνίζονται για τα δικαιώματά τους και οι διαδηλώσεις έγιναν το μέσο για να ακουστούν οι φωνές τους. Τις δεκαετίες του 1950 και 1960 δημιουργήθηκε το κίνημα των πολιτικών δικαιωμάτων, ώστε οι μαύροι Αμερικάνοι να αποκτήσουν ίσα δικαιώματα στις ΗΠΑ. Οι αδικίες, όμως, σε βάρος αυτών των ανθρώπων δεν έχουν πάψει και πριν δύο χρόνια η δολοφονία του Τζορτζ Φλόυντ προκάλεσε την οργή εκατομμυρίων ανθρώπων, οι οποίοι διαδήλωσαν σε διάφορες πόλεις των ΗΠΑ. Όλο και περισσότεροι άνθρωποι ευαισθητοποιούνται και επιδιώκουν να ευαισθητοποιήσουν τους συνανθρώπους τους σχετικά με τα δικαιώματα των ευάλωτων ομάδων που υφίστανται ρατσιστικές επιθέσεις. Γι’ αυτό το λόγο, εκτός από τις διαδηλώσεις συναντάμε συχνά δράσεις, ημερίδες, σεμινάρια, τα οποία πλέον διοργανώνονται και στα σχολεία.
Γιατί, τί πιο όμορφο υπάρχει από το να μεγαλώσει μια νέα γενιά που θα αποδέχεται και θα ζει ειρηνικά με το συνάνθρωπό του, χωρίς να θεωρεί ότι οι διαφορές του τον κάνουν “Άλλο”, ξένο;
ΠηγέςΓραφήματα από EIGE
Παπαδημητρίου, Ζήσης. (2017). Ρατσισμός και ευρωπαϊκός πολιτισμός. Ελληνική Επιθεώρηση Πολιτικής Επιστήμης. 10. 143. 10.12681/hpsa.15106.
