Για να γνωρίσουμε καλύτερα τον Αλμπέρ Καμύ, Γάλλο φιλόσοφο και νομπελίστα, αρκεί να παραθέσουμε τη φράση με την οποία ξεκίνησε την ομιλία του, όταν παρέλαβε το Νόμπελ Λογοτεχνίας, το 1957: «Δε μπόρεσα ποτέ να παραιτηθώ από το φως, την ευτυχία της ύπαρξης, της ελευθερίας με την οποία μεγάλωσα».
Με τον «Μύθο του Σίσυφου», ο Καμύ μας εισάγει σε μια αλληγορία, στην οποία ταυτίζει τον Σίσυφο με τον σύγχρονο άνθρωπο, ο οποίος ζει σε ένα κόσμο ατελή και χαώδη που δεν του εγγυάται την πραγματική του ελευθερία. Όμως, αντί να «παραδοθούμε» σε αυτόν, ο Καμύ μας καλεί να πορευτούμε συνειδητά, έτσι ώστε να κατακτήσουμε την πνευματική μας ελευθερία που θα οδηγήσει τον καθένα μας στην προσωπική ολοκλήρωση.
Θα αναρωτιέστε, όμως, ποιος ήταν αυτός ο Σίσυφος που ενέπνευσε τον Αλμπέρ να γράψει το παρόν έργο και τι σχέση μπορεί να έχουμε στο κάτω-κάτω εμείς μαζί του; Όλα ξεκινούν από την ελληνική μυθολογία και τον Σίσυφο, κατακτητή της Κορίνθου, ο οποίος φαίνεται να ήταν ένας πανούργος και συνάμα ευφυής άνθρωπος που προκαλούσε αναταραχές στον κόσμο των θεών. Συνήθιζε να τους εξαπατά, ενώ φυλάκισε το Θάνατο, φέρνοντας αναστάτωση στον Κάτω Κόσμο. Οι «ασεβείς» του πράξεις εξόργισαν τον Δία, ο οποίος, για να τον τιμωρήσει, του επέβαλε ένα βασανιστήριο που θα διαρκούσε μόνο… μία αιωνιότητα. Θα έσπρωχνε έναν βράχο ως τους πρόποδες ενός λόφου, ο οποίος κάθε φορά που έφτανε στην κορυφή θα κατρακυλούσε πίσω λόγω του βάρους του. Ο Σίσυφος θα έπρεπε να επιστρέφει και να κάνει αιωνίως την ίδια διαδρομή προς την κορυφή, και πάλι πίσω.
Ο Καμύ έρχεται, λοιπόν, και ταυτίζει τον τραγικό αυτό ήρωα με τον άνθρωπο των ημερών μας. Μήπως ο Καμύ δεν ήταν και πολύ αισιόδοξος και έβλεπε μόνο την άσχημη πλευρά της ζωής, παρουσιάζοντας τον άνθρωπο ως πρωταγωνιστή ενός ατέρμονου βασανιστηρίου;
Ο Καμύ απαντά ένα ηχηρό “όχι” στο παραπάνω ερώτημα. Με ποιον τρόπο; Κάνοντας μας να φανταστούμε τον Σίσυφο να αναγνωρίζει την «καταδίκη» του, και αμέσως μετά να…. την αψηφά, και να προχωρά!
Σε ένα κόσμο «παράλογο» με συνεχείς εναλλαγές που μερικές φορές φαντάζουν όλο και πιο καταστρεπτικές, ο Σίσυφος πορεύεται πάντα προς το φως, προς την εύρεση ξανά και ξανά ενός νέου προορισμού. Αυτή η τόλμη του Σίσυφου, ο τρόπος που επιλέγει να ζήσει μετά την καταδίκη του, αποδεικνύει ότι η ανθρώπινη δύναμη είναι πέραν όλων των εμποδίων και προκαθορισμένων διαδρομών.
Στην πραγματικότητα, ήθελε απλώς να μας παραθέσει με τον δικό του τρόπο ότι η θετική στάση ζωής είναι μονόδρομος. «Always look on the bright side of life», που λέει και o Eric Idle.
Αν θέλετε να το φιλοσοφήσουμε λίγο, ο Καμύ δεν εξισώνει τον άνθρωπο με τον τραγικό ήρωα, αλλά με τον θαρραλέο άνθρωπο που αντιμετωπίζει την πραγματικότητα χωρίς αυταπάτες, βλέπει κατάματα τις δυσκολίες και τις υπερνικά, αφού, όμως, πρώτα τις έχει συνειδητοποιήσει. Όμως, αυτή η συνειδητότητα που αποκτά αντί να τον αφοπλίσει, τον καθιστά ελεύθερο και ικανό να παραμερίσει τους φόβους του και να εξελιχθεί.
“There is no sun without shadow, and it is essential to know the night.”
-A. Camus
Τι θέλει να μας πει, λοιπόν, ο Καμύ; Ότι ο άνθρωπος που δεν εφησυχάζει και ξέρει να αποδέχεται τα τρωτά σημεία και τις ατέλειες του χαρακτήρα του, απελευθερώνεται. Γνωρίζει την αδυναμία του να γνωρίζει τα πάντα, την αδυναμία του στην τελειότητα, δεν αναζητά ένα συγκεκριμένο νόημα στη ζωή του, γιατί συνειδητοποιεί ότι το νόημα είναι η ζωή αυτή καθαυτή.
Στη πορεία της ζωής καλούμαστε να απαντήσουμε σε διάφορα ερωτήματα. Μερικές φορές οι απαντήσεις που δίνουμε (περι)ορίζουν τον τρόπο ζωής μας, μέχρι να έρθει μία άλλη απάντηση που καταρρίπτει την προηγούμενη, και ούτω καθεξής. Και τι μας κάνει να αρχίζουμε πάλι απ’ την αρχή απτόητοι;
Ο Καμύ απαντά με μια φράση, με την οποία και κλείνει το έργο του. Αρκεί «να φανταστούμε τον Σίσυφο ευτυχισμένο», γράφει, και μας υπενθυμίζει την ύστατη απάντηση σε κάθε αδιέξοδο που σε τοποθετούν οι άλλοι (ή ο ίδιος τον εαυτό σου): πότε μην ξεχνάς ότι είσαι κύριος του εαυτού σου και της ζωής σου.
Και παρόλο που η ευτυχία ετυμολογικά παραπέμπει στην ”καλή τύχη”, ο Καμύ μας καλεί να συνειδητοποιήσουμε την «κακή τύχη», με την οποία θα έρθουμε αντιμέτωποι στη ζωή, και να τη μετατρέψουμε σε κάτι καλό, σε δημιουργία που δεν αναζητά να μπει σε καλούπια. Ο πρωταγωνιστής του Καμύ νικάει το ατελές και φαύλο της ανθρώπινης ύπαρξης, και μας λέει «να μην ελπίζουμε» για την καλή μας τύχη, αλλά να δρούμε για αυτήν!
