“Για να δούμε ποια θα νικήσει αυτή τη φορά, μονολόγησα. Άνοιξα τον υπολογιστή και βάλθηκα να γράφω κάθε λεπτομέρεια της ιστορίας μας, ό,τι είχε εντυπωθεί στο μυαλό μου.”
Ποια είναι η συστατική εκείνη ουσία που ορίζει την συνάντηση δύο ανθρώπων ως φιλία; Από ποιους παράγοντες επηρεάζεται η αντοχή της στον χρόνο και εν τέλει κατά πόσο οι κοινωνικές συνθήκες έχουν την δύναμη να την ενδυναμώσουν ή να την φθείρουν; “Η τετραλογία της Νάπολης” της Έλενα Φερράντε που ξεκινά με το βιβλίο “Η υπέροχη φίλη μου” δεν έρχεται για να δώσει απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα παρά για να δημιουργήσει ακριβώς αυτούς τους προβληματισμούς.
Στα τέσσερα αυτά βιβλία παρακολουθούμε την πορεία της φιλίας δύο κοριτσιών, της Λίλας και της Έλενας. Τόσο αυτές οι δύο, όσο και οι υπόλοιποι χαρακτήρες των βιβλίων μοιάζουν εξαιρετικά ζωντανοί κατά την διάρκεια της ανάγνωσης. Μπορείς να νιώσεις την αύρα τους, τον πόνο και την απελπισία τους, ακόμη και ιστορικά την εποχή στην οποία έζησαν.
Η ιστορία των δύο κοριτσιών ξεκινά σε μια φτωχογειτονιά της Νάπολης την δεκαετία του ’50. Το πρώτο βιβλίο “Η υπέροχη φίλη μου” μας ταξιδεύει στην παιδική τους ηλικία. Πρόκειται για μια παιδική ηλικία βαθιά τραυματισμένη από την βία της εποχής. Μια βία τόσο σωματική όσο και ψυχική. Με ανθρώπους να χτυπιούνται στους δρόμους με την παραμικρή αφορμή, με ανθρώπους να νιώθουν οργή εξαιτίας της κοινωνικής αδικίας.
Ωστόσο, παρά τις δύσκολες συνθήκες ζωής είναι ευδιάκριτη η παιδική αφέλεια που θέλει τις ηρωίδες διψασμένες για περιπέτεια και για την ανακάλυψη του κόσμου. Ήδη από νωρίς παράλληλα με την αγάπη που δυναμώνει μεταξύ τους υπάρχει έντονο και το στοιχείο της ζήλιας. Η Έλενα έχει συνεχίσει τις σπουδές της στο γυμνάσιο ενώ η Λίλα παρά την ευφυΐα της, όχι. Κι αυτό γιατί ο πατέρας της δεν θεωρούσε πρέπον μια γυναίκα να είναι πιο μορφωμένη από τους άντρες της οικογένειας.
Στο δεύτερο βιβλίο, “Το νέο όνομα” οι ζωές τους έχουν ήδη πάρει διαφορετική πορεία, χωρίς αυτό να σημαίνει πως η φιλία τους έχει τελειώσει. Ως έφηβες πια αντιλαμβάνονται σταδιακά τα σημάδια που τους έχει αφήσει η γειτονιά και η κοινωνία στην οποία ζουν. Η μιζέρια έχει αρχίσει να προκαλεί δυσφορία στην Έλενα, ενώ η Λίλα βρίσκεται εγκλωβισμένη σε μια συζυγική ζωή την οποία ουσιαστικά δεν έχει επιλέξει. Το βέβαιο είναι πως και οι δύο είναι θύματα της πατριαρχικής κοινωνίας της εποχής τους που δεν τις επιτρέπει να ανακαλύψουν την ταυτότητα τους- τουλάχιστον όχι υπό το πρίσμα της ελευθερίας.
Έπειτα έρχεται το τρίτο βιβλίο, “Αυτοί που φεύγουν και αυτοί που μένουν” για να μας επιτρέψει να τις γνωρίσουμε ως γυναίκες πια. Η ενηλικίωση είναι ούτως ή άλλως μια δύσκολη διαδικασία. Η διεκδίκηση της ανεξαρτησίας απαιτεί θυσίες. Οι δύο ηρωίδες κάνουν επιλογές για να πάνε ένα βήμα παρακάτω είτε αυτό συμβαίνει λόγω κάποιας έντονης φιλοδοξίας είτε λόγω ανάγκης για επιβίωση. Κάτω από αυτές τις συνθήκες, όταν οι ζωές των ανθρώπων μοιάζουν τόσο διαφορετικές πώς είναι δυνατόν να αντέξει μια φιλία;
Το αν θα αντέξει η φιλία τους θα φανεί στο τελευταίο βιβλίο “Η ιστορία της χαμένης κόρης”. Αυτό το βιβλίο είναι το σκληρότερο από όλα. Τα γεγονότα εξελίσσονται ραγδαία και η γραφή γίνεται ακόμη πιο ρεαλιστική. Ανάμεσα σε διάφορους συγκλονιστικούς προβληματισμούς που τίθενται μετά την ανάγνωση του βρίσκονται οι εξής: Τί συμβαίνει όταν τα χρόνια που έχουν περάσει είναι περισσότερα από αυτά που σου απομένουν; Και, τελικά, όταν συνειδητοποιείς έμπρακτα πως η ζωή δεν κρατάει για πάντα ποιος είναι ο τελικός απολογισμός;
Προτείνω ανεπιφύλακτα την τετραλογία της Νάπολης γιατί μετά το τέλος αυτών των βιβλίων φέρνω ξανά και ξανά στον νου μου τους χαρακτήρες σαν να τους έχω στα αλήθεια γνωρίσει. Σαν να μου συστήθηκαν και να μου εκμυστηρεύτηκαν όλες τις πτυχές της ζωής τους. Μέσα από αυτό το βιβλίο είδα την ανθρώπινη φύση έτσι ακριβώς όπως την υποψιαζόμουν.
Ως επιπρόσθετη πληροφορία θα ήθελα να αναφέρω πως το όνομα “Έλενα Φερράντε” δεν είναι παρά ένα ψευδώνυμο που διάλεξε ο/η συγγραφέας. Το γεγονός αυτό κάνει ακόμη πιο γοητευτική την διαδικασία της ανάγνωσης καθώς αναρωτιέσαι διαρκώς αν τελικά αυτοί οι χαρακτήρες είναι πραγματικοί. Αν όντως υπάρχουν, έχει συνδυαστεί η πραγματικότητα με την φαντασία; Και, εν τέλει, από την σκοπιά ποιανού χαρακτήρα έχουν γραφτεί αυτά τα βιβλία; Για όσους τα επιλέξουν εύχομαι καλή ανάγνωση!
