Πόσες φορές δεν αναλογίστηκες πόσο κλειστή είναι η κοινωνία μας και πόσο ζημιογόνο μπορεί να είναι αυτό; Πόσες φορές δεν συνειδητοποίησες ότι ο ξένος που προσπέρασες στην πολυκατοικία σου είναι στην πραγματικότητα ο γείτονας σου; Άλλες πόσες φορές δεν ένιωσες μοναξιά και την ανάγκη να χτυπήσεις την διπλανή πόρτα, έστω για τα τυπικά, τα ανθρώπινα, έστω για ένα ποτήρι καφέ; Και κάθε φορά, όμως, δίστασες και γύρισες την πλάτη, όχι λόγω δικής σου ιδιοτροπίας αλλά λόγω της φύσης της κοινωνίας.
Μιλώντας για την κοινωνία ας κάνουμε μια αναδρομή στο παρελθόν. Το ουσιαστικό κοινωνία προέρχεται από το ρήμα “κοινωνώ” που σημαίνει “συμμετέχω σε κάτι”, ένα σύνολο, δηλαδή, ανθρώπων που ζουν οργανωμένα υπό ένα σύνολο κανόνων. Ήδη, εξ ορισμού, η λέξη περιέχει την έννοια της σύμπραξης, την αλληλεγγύη και το κοινό στοιχείο. Στο πλαίσιο αυτό “σπάει” κάθε ψήγμα ψυχρότητας, αδιαφορίας και ιδιοτέλειας και φαινομενικά όλοι οι πολίτες “γίνονται ένα”.
Έτσι, λοιπόν, και με μια γρήγορη αναδρομή στις τελευταίες δεκαετίες οι πρώτες μορφές κοινωνίας έμειναν πιστές στον αρχικό ορισμό της λέξης. Άνθρωποι σαν μια γροθιά, through thick and thin, θα έλεγε κανένας, με περισσότερα στοιχεία να τους ενώνουν παρά να τους χωρίζουν. Ο καθένας όχι μόνο γνώριζε τον διπλανό του, αλλά και επεδίωκε την επαφή. Η τριβή μεταξύ ανθρώπων ήταν επιθυμητή και πέρα για πέρα φυσιολογική ενώ η καχυποψία ήταν μια έννοια άγνωστη στους περισσότερους πολίτες. Η χαρά, η ζωή και η διασκέδαση βρίσκονταν έξω και όποιο αρνητικό συναίσθημα παγιδευόταν ανάμεσα στους 4 τοίχους του σπιτιού.
Κάπου μεταξύ του τότε και του τώρα, η ξεγνοιασιά μετατράπηκε σε άγχος, η εμπιστοσύνη σε καχυποψία, η αθωότητα σε πονηριά και η εγκαρδιότητα σε ψυχρότητα, συνέβη τα διαμερίσματα των πολυκατοικιών να βρίσκονται τόσο κοντά, όμως, οι καρδιές των ανθρώπων τόσο μακριά. Οι γρήγοροι ρυθμοί της ζωής σαν κύμα παρέσυραν τον άνθρωπο και δεν άφησαν χώρο για “κοινωνικότητες”. Τα προβλήματα έγιναν συνθετότερα και συχνότερα σε σημείο όπου μετουσιώνονταν σε ρουτίνα. Η ψυχική υγεία, η ψυχαγωγία, η χαρά έρχονταν σε δεύτερη μοίρα. Το αποτέλεσμα: άνθρωποι απόμακροι, “κλεισμένοι” στον εαυτό τους, με εσωτερικευμένα προβλήματα και ανησυχίες.
Και θα αναρωτιόταν κανείς… Γιατί αυτή η ξαφνική τροπή της κοινωνίας ή αλλιώς η ύψωση των τειχών μεταξύ των ανθρώπων; Η κοινωνία, λοιπόν, με τη σειρά της, όπως άλλωστε και καθετί ζωντανό, σημειώνει έναν νοητό κύκλο στη διάρκειά της, ξεκινώντας από την ακμή και καταλήγοντας στην παρακμή. Νέες συνθήκες, περιπλοκότερα προβλήματα, ευρύτερο φάσμα συναισθημάτων και διάφοροι τρόποι έκφρασης, όλα μαζί χτίζουν μία άκαμπτη “ασπίδα προστασίας” του σύγχρονου ατόμου.
Διότι, όταν οι άνθρωποι μεγαλώνουν με έναν συγκεκριμένο τρόπο σε ένα συγκεκριμένο περιβάλλον, ο τρόπος αυτός δεν παύει να αντανακλάται στην μετέπειτα ζωή τους στην κοινωνία. Έτσι ώστε η καχυποψία και η εσωστρέφεια που τους χαρακτηρίζει να θεωρείται δημιούργημα της κοινωνίας στην οποία έζησαν. Εξάλλου το άγχος, οι ατελείωτες υποχρεώσεις, η ταχύτητα της καθημερινότητας μόνο καταπίεση συναισθημάτων και σκέψεων μπορούν να προκαλέσουν.
Και έτσι ακριβώς νιώθει ο μέσος άνθρωπος σήμερα. Έχοντας συμφιλιωθεί με την ιδέα της εσωστρέφειας και της μοναξιάς και ζώντας καθημερινά με καχυποψία προς τον συνάνθρωπο του, ο σύγχρονος άνθρωπος νιώθει “παγιδευμένος”. Ο ίδιος αυτός άνθρωπος ατενίζει το μέλλον με απαισιοδοξία και αναλώνεται σε μια ψευδή πραγματικότητα, κοιτώντας τη ζωή από την κλειδαρότρυπα. Ακριβώς, όπως όταν βρισκόμαστε κλεισμένοι σε 4 τοίχους και αγνοώντας οποιοδήποτε εξωτερικό ερέθισμα έτσι συμβαίνει και στην κοινωνία η οποία αποτελεί μεγέθυνση του σπιτιού μας.
Και ιδού το ερώτημα: Πρέπει να συνεχίσουμε να ζούμε με τον φόβο, να “διασχίζουμε” τα ίδια μονοπάτια και να παραμένουμε κλειστοί και απλησίαστοι σαν να βρισκόμαστε ανάμεσα και μόνο σε 4 τοίχους ή μήπως να “ανοίξουμε” το παράθυρο προς τον κόσμο και να απολαύσουμε τη ζωή; Προφανώς η απάντηση και επιλογή εναπόκειται στην κρίση του καθενός και στις προτεραιότητες που θέτει στη ζωή. Όμως, ας αναγνωρίσουμε όλοι ότι δεν υφίσταται άνθρωπος χωρίς συνάνθρωπο, κοινωνία χωρίς αλληλεγγύη, αγάπη και τις διαπροσωπικές σχέσεις που ενώνουν τους ανθρώπους ανά τους αιώνες.
Ο άνθρωπος είναι μια συνάρτηση σχέσεων, μία δέσμη ρίζες που ανθούν και καρπίζουν στη ζωή.
Ralph Waldo Emerson
