Η εποχή των Χριστουγέννων έφτασε. Έχουμε προετοιμαστεί από τους στολισμούς του σπιτιού μέχρι τους εκλεπτυσμένους κουραμπιέδες και τα μελομακάρονα. Ωστόσο, έχεις αναρωτηθεί ποτέ την προέλευση της παράδοσης να στολίζουμε το χριστουγεννιάτικο δέντρο κάθε χρόνο ή την προέλευση των παραδόσεων των τραγουδιών κατά τις παραμονές των Χριστουγέννων; Σε αυτό το άρθρο θα εμβαθύνουμε στις ιστορικές και πολιτισμικές πτυχές αυτής της γιορτής, ώστε την επόμενη φορά που θα πλησιάζουν οι γιορτές των Χριστουγέννων να είμαστε σε θέση να διακρίνουμε την βαρύτητα και την επίδραση της παράδοσης στην ιστορική και πολιτισμική μετεξέλιξη αυτού του γιορτινού γεγονότος. Έτσι, λοιπόν, ας ανακαλύψουμε μαζί την προέλευση αυτών των παραδοσιακών εθίμων.
Παραδόσεις των Χριστουγέννων: Η ιστορική αναδρομή του στολισμού δέντρων
Αρχικά, η συνήθεια της χρήσης δέντρων για στολισμό εκτιμάται ότι πηγαίνει πολύ πιο πίσω από τον 16ο αιώνα του Μεσαίωνα και την έλευση του Χριστιανισμού. Μάλιστα, το φαινόμενο του στολισμού δέντρων είχε ξεκινήσει από την εποχή των εορτασμών των χειμερινών ηλιοστασίων. Στο Βόρειο ημισφαίριο στις 21-22 Δεκεμβρίου παρατηρείται η μικρότερη μέρα και η μεγαλύτερη νύχτα. Κατά την αρχαιότητα οι άνθρωποι πίστευαν ότι ο Ήλιος ήταν θεός και όταν αρρώσταινε ερχόταν ο χειμώνας. Η γιορτή του ηλιοστασίου γινόταν επειδή στο τέλος ο ήλιος θα γινόταν ξανά καλά και γι’ αυτό τα αειθαλή δέντρα τους θύμιζαν τα πράσινα δέντρα και την επιστροφή του.
Στην αρχαία Αίγυπτο λάτρευαν τον θεό Ρα και κατά την γιορτή του ηλιοστασίου γιόρταζαν την ανάρρωση του από την ασθένεια. Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι στόλιζαν τους ναούς τους με πράσινα φοινικοειδή. Οι πρώτοι Ρωμαίοι ,επίσης, όταν γιόρταζαν την Saturnalia, γιορτή αφιερωμένη στον Κρόνο ως θεού της γεωργίας, στόλιζαν με αειθαλή δέντρα, διότι τους θύμιζαν ότι σύντομα όλα θα ήταν πράσινα.Ακόμη και στην Βόρεια Ευρώπη οι Δρυίδες, ιερείς των αρχαίων Κελτών, στόλιζαν ναούς με αειθαλή δέντρα ως σύμβολο της αιώνιας ζωής. Από την Γερμανία ξεκίνησε η παράδοση των Χριστουγέννων όπως την ξέρουμε σήμερα τον 16ο αιώνα και στην συνέχεια επεκτάθηκε στις ΗΠΑ τον 19ο αιώνα, καθώς και σε όλο τον κόσμο.
Παραδόσεις των Χριστουγέννων: Τα κάλαντα και η προέλευση τους
Τα περίφημα κάλαντα, τα οποία μας είναι γνωστά και ψέλνονται τρεις φορές τον χρόνο, παρουσιάζονται χιλιάδες χρόνια πριν με την μορφή παγανιστικών τραγουδιών και χορών στους εορτασμούς του χειμερινού ηλιοστασίου, καθώς οι άνθρωποι χόρευαν γύρω από πέτρινους κύκλους. Μάλιστα η λέξη κάλαντα σήμαινε να χορεύεις κάτι. Η λέξη κάλαντα σήμαινε χορός ή τραγούδι. Τα κάλαντα συνήθως γράφονταν και τραγουδιούνταν κατά την διάρκεια των τεσσάρων εποχών, ωστόσο η παράδοση των τραγουδιών τους επιβίωσε μόνο τα Χριστούγεννα. Μετέπειτα οι πρώτοι Χριστιανοί συνέχισαν την παράδοση της γιορτής των τραγουδιών των χειμερινών ηλιοστασίων, αυτή την φορά με χριστιανικά τραγούδια.
Από το 100 μΧ έως το 1000 μΧ γράφτηκαν πολλές συνθέσεις για χριστουγεννιάτικα κάλαντα, οι περισσότερες στα λατινικά, ωστόσο οι απλοί άνθρωποι δεν μπορούσαν να τις καταλάβουν και δεν συμμετείχαν. Αυτό άλλαξε το 1223 όταν ο Άγιος Φραγκίσκος της Ασίζης ξεκίνησε τις παραστάσεις Γέννησης στην Ιταλία. Οι άνθρωποι τραγουδούσαν τους ψαλμούς, οι οποίοι διηγούνταν την ιστορία κάθε παράστασης. Συνήθως το ρεφρέν ήταν στα λατινικά, αλλά τις περισσότερες φορές ήταν σε μία κοινή γλώσσα, ώστε να μπορούσαν να συμμετέχουν όλοι. Τα νέα κάλαντα, όπως τα ξέρουμε σήμερα, επεκτάθηκαν στην Γαλλία, στην Ισπανία, στην Γερμανία και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
Παραδόσεις των Χριστουγέννων: Το οικογενειακό τραπέζι ανά τον κόσμο
Φυσικά, μέσα σε αυτό το βάθος της παράδοσης δεν θα μπορούσε να παραλειφθεί το οικογενειακό τραπέζι, το οποίο ποικίλλει παραδοσιακά από τόπο σε τόπο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα στην Σικελία σερβίρονται 12 διαφορετικά είδη ψαριών. Στο Ηνωμένο Βασίλειο και στις χώρες που επηρεάστηκαν από τις παραδόσεις του σερβίρονται γαλόπουλα, χήνα ή κάποιο άλλο μεγάλο πτηνό, καθώς και σάλτσα, λαχανικά και κάποιες φορές ψωμί και μηλίτη. Υπάρχουν και αξιοσημείωτα επιδόρπια όπως τα αγαπημένα μας μελομακάρονα και οι κουραμπιέδες, η χριστουγεννιάτικη πουτίγκα, οι κιμαδόπιτες, το κέικ φρούτων και το κέικ Yule log.
Στην Πολωνία, την Σκανδιναβία και κάποιες περιοχές της Ανατολικής Ευρώπης τα ψάρια σερβίρονται ως παραδοσιακό κυρίως πιάτο, ωστόσο στις μέρες μας παρατηρείται σημαντική ζήτηση σε κρέας, όπως το αρνί. Στην Σουηδία σερβίρεται μία ειδική ποικιλία smörgåsbord, στην οποία το ζαμπόν, η ρέγκα και οι κεφτέδες παίζουν σημαντικό ρόλο. Στην Γερμανία, την Γαλλία και την Αυστρία προτιμώνται το χοιρινό. Οι Μαλτέζοι σερβίρουν παραδοσιακά Imbuljuta tal-Qastan, ένα ρόφημα με σοκολάτα και κάστανα μετά την λειτουργία των μεσάνυχτων και καθ’όλη την διάρκεια των Χριστουγέννων. Αυτά τα σερβιρίσματα είναι ενδεικτικά της ποικιλομορφίας των παραδόσεων ανά περιοχή και καταρρίπτουν τις δογματικές απεικονίσεις των Χριστουγέννων.
Εν κατακλείδι, τα Χριστούγεννα αποτελούν διαχρονικά πηγή ενότητας και παρά τον πλουραλισμό των παραδόσεων και της ιστορίας, έρχονται να μας υπενθυμίσουν ότι δεν είμαστε μόνοι και ότι έχουμε ο ένας τον άλλον. Είναι μία γιορτή, η οποία ενώνει τους ανθρώπους και τους φέρνει πιο κοντά. Από τις αγωνίες των ανθρώπων της αρχαιότητας να έρθει η άνοιξη μέχρι την σύγχρονη εποχή και τις επακόλουθες προκλήσεις παρατηρούμε ότι οι γιορτές αποτελούσαν ανέκαθεν την βασική πτυχή του ανθρώπινου συναισθήματος να εκφρασθεί και να ενωθεί με τα συναισθήματα των συνανθρώπων του. Σε κάθε αναγνώστη εύχομαι φυσικά… Καλά Χριστούγεννα και καλή χρονιά!!!
History.com Editors(2021) ‘History of Christmas Trees’ HistoryTM 8 December.
