ΑμεΑ. Τέσσερα γράμματα με μεγάλη σημασία. Όρος που στις μέρες μας παρεξηγείται ή ερμηνεύεται με λανθασμένο τρόπο και δίνει ταμπέλες στα άτομα, στα οποία αναφέρεται. Σίγουρα από κάπου θα έχεις ακούσει (ή και όχι) ότι ο όρος ΑμεΑ αναφέρεται στα Άτομα με Αναπηρία και όχι στα Άτομα με Ειδικές Ανάγκες (ΑμΕΑ). Ο όρος «αναπηρία» στο λεξικό της Πύλης για τη Νέα Ελληνική Γλώσσα έχει τις ακόλουθες εξηγήσεις:
αναπηρία, η [anapiría] Ο25 : 1. έλλειψη αρτιμέλειας και γενικότερα σωματική ή πνευματική ανικανότητα: ~ λόγω ατυχήματος / γήρατος. Σωματική / πνευματική ~. Παίρνει σύνταξη λόγω αναπηρίας. || (νομ.): Μερική / ολική ~. Ποσοστό αναπηρίας. 2. (μτφ.) για κακή κατάσταση ή λειτουργία ιδίως σε ανθρώπινα σύνολα, δραστηριότητες κτλ.: H ~ της πολιτικής μας ζωής.
Ωστόσο, είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι δε γίνεται να ορίσουμε το σύνολο των ατόμων αυτών, γιατί χαρακτηρίζεται από ετερογένεια! Το μόνο που θα μπορούσε κανείς, ίσως, να κάνει, είναι να τα διακρίνει σε δύο κατηγορίες:
Άτομα με μόνιμη ανικανότητα: κινητικά προβλήματα, προβλήματα όρασης, ακοής, αντίληψης ή επικοινωνίας, νοητική υστέρηση, επιληψία, ψυχικές παθήσεις.
Άτομα με παροδική ανικανότητα: τραυματίες, παροδικές ασθένειες.
Βάσει ερευνών, προκύπτει ότι στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ο αριθμός των ατόμων με αναπηρίες ανέρχεται σε 37 εκατομμύρια άτομα, δηλαδή το 10% του πληθυσμού. Στην Ελλάδα υπολογίζεται περίπου στο 1 εκατομμύριο και κυρίως πρόκειται για άτομα με νοητική υστέρηση.
Ποια είναι τα ζητήματα που αντιμετωπίζουν;
Παρόλο που ο αριθμός τους είναι αρκετά υψηλός, τα άτομα αυτά, εκτός από τις δικές τους δυσκολίες, έρχονται αντιμέτωπα και με κοινωνικά προβλήματα που δυσχεραίνουν την καθημερινότητά τους. Ένα από αυτά είναι το πρόβλημα της μετακίνησης. Ειδικότερα, δεν υπάρχουν ράμπες/υποδομές ή όσες υπάρχουν είναι κακοσυντηρημένες. Επιπλέον, υπάρχει δυσκολία των ατόμων με αναπηρία στη πρόσβαση σε μέσα μαζικής μεταφοράς ή σε κτίρια, λόγω της στενότητας των χώρων ή της έλλειψης μέριμνας, ενώ τα πεζοδρόμια αποτελούν είδος προς εξαφάνιση.
Όσον αφορά την εκπαίδευση των παιδιών με αναπηρία, αρκετές φορές αδυνατούν να ενταχθούν εγκαίρως σε σχολεία, ενώ παράλληλα φαίνεται να λείπει η καλή οργάνωση, οι πόροι, το ανθρώπινο δυναμικό, οι μέθοδοι διδασκαλίας, το εκπαιδευτικό υλικό, οι αντιλήψεις και οι πρακτικές στην εκπαίδευση και την ομαλή ένταξή τους στο σύνολο.
Επιπλέον, τα ίδια άτομα αντιμετωπίζουν διακρίσεις σε βάρος τους κατά την εύρεση θέσεως εργασίας, ιδιαίτερα αναφορικά με τη διαδικασία πρόσληψης στον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα, αλλά και με τον τρόπο μεταχείρισής τους μετά τη πρόσληψη. Δυστυχώς, ο ρατσιστικός τρόπος αντιμετώπισης, τα στερεότυπα που έχουν διαμορφωθεί, η περιθωριοποίηση και ο στιγματισμός που υφίστανται, επιφέρουν σημαντικό αντίκτυπο στην ψυχική τους υγεία και τη σύναψη των διαπροσωπικών τους σχέσεων.
Σαν να μην έφταναν όλα αυτά, σε πολλές χώρες του κόσμου παρατηρείται έλλειψη υπηρεσιών ψυχικής υγείας, κοινωνικής προστασίας, εξειδικευμένων υπηρεσιών υγείας σε παροχές πρόσληψης και αποκατάστασης των ΑμεΑ, αλλά και υποστηρικτικών υπηρεσιών για τα παιδιά και τις οικογένειές τους.
Τί μπορούμε να κάνουμε για να βοηθήσουμε τα άτομα με αναπηρία;
Το πρώτο πράγμα είναι να σεβαστούμε τα προβλήματα, τις δυσκολίες, τις ανάγκες και τα ίδια τα άτομα αυτά- αντιμετωπίζοντάς τα ως ανθρώπους ίσους με εμάς. Είναι πολύ σημαντικό να προσπαθούμε να τα βοηθήσουμε στη καθημερινότητά τους χωρίς να παρκάρουμε σε θέσεις ΑμεΑ ή να ενοχλούμε τους σκύλους-οδηγούς ενός ατόμου με πρόβλημα όρασης, κάνοντας στην άκρη στο πεζοδρόμιο για να περάσουν, ρωτώντας τα αν χρειάζονται βοήθεια, σε περίπτωση που είναι προβληματισμένα ή χρειάζονται μια χείρα βοηθείας (Προσοχή! Σε καμία περίπτωση δε σημαίνει ότι το κάνουμε από λύπηση ή επειδή τα θεωρούμε ανίκανα!). Το σημαντικότερο, όμως, είναι να αποδεχτούμε τους ανθρώπους όπως είναι με τις δυνατότητες και τις αδυναμίες τους, τις τελειότητες και τις ατέλειές του. Εξάλλου, είμαστε όλοι τέλεια ατελείς!
Ο καλύτερος τρόπος για να αντιληφθούμε τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν τα άτομα με αναπηρία, είναι να τους ρωτήσουμε!
Η Χαρά Μπαξεβάνη είναι μέλος του blog, αλλά και του ραδιοφώνου του infititis.gr και μας έκανε μία δήλωση για την οπτική της αναπηρία.
Τί είδους αναπηρία έχεις Χαρά και ποιες είναι οι δυσκολίες που αντιμετωπίζεις;
Όπως έλεγε και ο Αριστοτέλης, οι άνθρωποι υιοθετούν ταυτότητες και ρόλους, για να μπορούν να έχουν θέση στην εκάστοτε κοινωνία. Έτσι λοιπόν, κι εγώ εκτός από άνθρωπος, είμαι γυναίκα, ψυχολόγος, φίλη, σύντροφος. Ακόμη, είμαι άτομο με οπτική αναπηρία! Επέλεξα να το αναφέρω τελευταίο, γιατί όπως έλεγε και ο Carl Young, δεν είμαι αυτό που έγινα, είμαι αυτό που επέλεξα να είμαι, κάτι που για μένα αποτελεί μότο ζωής! Επέλεξα να μην με ορίζει η αναπηρία μου και να υιοθετώ την ταυτότητα αυτή ως δευτερεύουσα της προσωπικότητάς μου, γιατί μπορώ να κάνω ό,τι κι εσύ! Μπορώ να σπουδάσω, να περπατήσω, να πάω στην δουλειά μου, να βγω με την παρέα μου, να συζητήσω και να απολαμβάνω την κάθε στιγμή με τον δικό μου τρόπο! Αυτό φυσικά δεν σημαίνει ότι τα βρήκα όλα εύκολα! Προσπαθώ καθημερινά να διασχίσω μια καθόλου προσβάσιμη πόλη και να τα βγάλω πέρα με τα λεωφορεία, τα οποία δεν ανακοινώνουν τις στάσεις ή δεν σταματούν καν πολλές φορές. Επίσης, προσπαθώ να είμαι ευγενική σε χαζές ερωτήσεις, αλλά και σε βλέμματα γεμάτα οίκτο. Προσπαθώ να εξηγώ στους καθηγητές μου πως οι υποδομές που παρέχονται, μου αφαιρούν το δικαίωμα ισότητας και ίσων ευκαιριών στην εκπαίδευση, εξαιτίας μη προσβάσιμων εξωτερικών και εσωτερικών χώρων, αλλά και υλικών (βιβλίων, υπολογιστών κλπ)… Γενικότερα, παλεύω να αποδείξω πως είμαι το ίδιο ικανή και επιδέξια με έναν βλέποντα εργαζόμενο, αρκεί να μου δοθεί ο κατάλληλος εξοπλισμός! Ευτυχώς, αυτό με την εξέλιξη της τεχνολογίας, πλέον είναι πολύ απλό και όχι τόσο κοστοβόρο…
Το παραπάνω βίντεο αποτελεί ντοκιμαντέρ μικρού μήκους, από τους φοιτητές του τμήματος δημοσιογραφίας και ΜΜΕ του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, για το φεστιβάλ φοιτητικών ταινιών “Φοιτητιβίσματα” από το κανάλι της Βουλής.
Ο Δημήτρης Αντωνίου είναι ένας νέος άνθρωπος, ο οποίος καθηλώθηκε σε αναπηρικό αμαξίδιο, εξαιτίας ενός σοβαρού τροχαίου ατυχήματος. Εντούτοις, αυτό δεν τον εμπόδισε να παραμένει δημιουργικός και να προσφέρει μέσα από τη δράση του. Στη συνέντευξη που μας παραχώρησε, μας μιλάει για την καθημερινότητά του, τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει, τις λύσεις που προτείνει μέσα από τα δικά του μάτια και στο τέλος, μας δίνει ένα ηχηρό μήνυμα για τη ζωή! Τον ευχαριστούμε πολύ!
Καλησπέρα Δημήτρη! Πες μου λίγα πράγματα για εσένα.
Καλησπέρα! Γεννήθηκα, μεγάλωσα και ζω στη πόλη της Θεσσαλονίκης. Σπούδασα φυσική στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και συνέχισα με μεταπτυχιακές σπουδές στις οικονομικές επιστήμες στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας. Σήμερα, εργάζομαι στο τμήμα μάρκετινγκ της ασφαλιστικής εταιρείας Hellas Direct και είμαι πολύ χαρούμενος που μπορώ πλέον να δουλεύω από το σπίτι, έχοντας ξεπεράσει τα εμπόδια της προσβασιμότητας και της μετακίνησης. Γενικά, είμαι ανήσυχο πνεύμα, αλλά και συγχρόνως δημιουργικός χαρακτήρας. Θέλω να εξελίσσομαι, να προσπαθώ, να αλλάζω. Βέβαια, θέλω το ίδιο, τόσο για το περιβάλλον μου, όσο και για τη κοινωνία μας. Εξού και οι δεκάδες εθελοντικές δράσεις που έκανα και κάνω, προκειμένου να διορθωθούν τα κακώς κείμενα.
Η αναπηρία προέκυψε ή ήταν εκ γενετής;
Προέκυψε στην ηλικία των δεκαέξι ετών. Μία μέρα γυρνώντας από το σχολείο μαζί με δύο φίλους μου, βρέθηκα στο λάθος σημείο τη λάθος στιγμή. Ένα αυτοκίνητο βγήκε από το δρόμο, καθώς ο οδηγός έτρεχε με υπερβολική ταχύτητα, ανέβηκε το πεζοδρόμιο και έπεσε πάνω μας. Ευτυχώς, οι φίλοι μου δε χτύπησαν σοβαρά. Εγώ όμως, τραυματίστηκα πολύ σοβαρά, με ένα από τα αποτελέσματα του ατυχήματος, να είναι η τετραπληγία.
Ποιες είναι οι δυσκολίες που αντιμετωπίζεις καθημερινά; Περιέγραψέ μας ένα 24ωρο.
Λόγω του τραυματισμού στο νωτιαίο μυελό και της αναπηρίας μου δεν αυτοεξυπηρετούμαι πια. Από το πιο “ασήμαντο” έως το πιο σημαντικό χρειάζομαι βοήθεια. Να σηκωθώ από το κρεβάτι, να πάω στο μπάνιο, να ντυθώ, να φάω κάτι κτλ. Ωστόσο, τις ώρες που περνάω στον υπολογιστή, είμαι εγώ και ο κόσμος μου, χωρίς να χρειάζομαι κάποια βοήθεια. Θα εργαστώ, θα διαβάσω, θα γράψω, θα επικοινωνήσω. Τις ώρες αυτές νιώθω καλά, αλλά δε θέλω να το παρακάνω. Συνήθως “σπάω” την ενασχόληση μου στον υπολογιστή με κάποιο βιβλίο ή με κάποια βόλτα. Εάν υπάρχει παρέα, μου αρέσουν πολύ οι βόλτες για συζήτηση, περισυλλογή και παρατήρηση!
Έχεις βιώσει ρατσιστικές συμπεριφορές;
Τα τελευταία χρόνια αλλάζουν πολλά και πάνε προς το καλύτερο. Πριν 10 χρόνια, αν έβγαινα με τη κοπέλα μου βόλτα στη παραλία, όλοι θα μας κοιτούσαν σαν να ήταν κάτι περίεργο. Σήμερα, απλά θα είμαστε ακόμη ένα ζευγάρι. Εντάξει, μερικοί ηλικιωμένοι σίγουρα θα παραξενευτούν, αλλά τους συνήθισα και δεν με ενοχλούν. Γενικά, υπάρχουν ακόμη κάποια θέματα προσβασιμότητας και δικαιωμάτων, τα οποία είναι μάλιστα σοβαρά, αλλά με επιμονή και υπομονή κάνουμε βήματα μπροστά!
Με τη πάροδο του χρόνου και την εξέλιξη της τεχνολογίας υπάρχει μία καλύτερη ποιότητα ζωής;
Δεν θα έλεγα ότι έχουν αλλάξει πολλά τα τελευταία 15 χρόνια. Τουλάχιστον όχι από τη δική μου σκοπιά. Κάθομαι σχεδόν στο ίδιο αναπηρικό αμαξίδιο, δουλεύω με τον ίδιο υπολογιστή, μετακινούμαι με τις ίδιες δύσκολες συνθήκες, τα μέσα μεταφοράς είναι το ίδιο χάλια… Παρόλο που έχει υπάρξει σημαντική πρόοδος στη τεχνολογία, δυστυχώς δεν την έχω νιώσει στη καθημερινότητα μου.
Θεωρείς πως οι νομοθετημένες ρυθμίσεις (π.χ. επιδόματα, συμμετοχή σε διαγωνισμούς Α.Σ.Ε.Π., επιδοτούμενη εργασία στον ιδιωτικό τομέα) αποτελούν ένα επαρκές νομικό πλαίσιο για τα άτομα με αναπηρία;
Είναι μια αρχή, αλλά έχουμε ακόμη πολύ δρόμο… Όλα αυτά, αν και ανεπαρκή, παραμένουν στη φιλοσοφία των χαριστικών μέτρων. Δεν φαίνεται από τις προκηρύξεις πως ψάχνουν τρόπους να αξιοποιήσουν τις δυνατότητες ενός ατόμου με αναπηρία, για να το καταστήσουν χρήσιμο και αποδοτικό. Αυτό είναι κάτι που πρέπει να αλλάξει… Το νομικό πλαίσιο δεν είναι σίγουρα επαρκές και αυτό φαίνεται αν κανείς ψάξει και βρει τα ποσοστά ανεργίας των ατόμων με αναπηρία.
Πώς είναι ο χώρος εργασίας για ένα άτομο με αναπηρία στην Ελλάδα;
Ας πούμε ότι μία εταιρεία αναζητεί προσωπικό για μία συγκεκριμένη θέση, για την οποία έχω όλα τα απαραίτητα προσόντα. Πρόβλημα πρώτο: έχω πρόσβαση στο χώρο εργασίας; Σκαλιά υπάρχουν; Ράμπες; Ευρύχωρο ασανσέρ; Στη σπάνια περίπτωση που όλα αυτά πληρούνται, πως μετακινούμαι; Λεωφορείο; Αυτοκίνητο; Άρα θέλω και συνοδό. Το ωράριο πρέπει να τηρείται αυστηρά; Αν μου προκύψει κάτι μπορώ να το προσαρμόσω; Ένα από όλα αυτά είναι αρκετό για να αποτρέψει τον εργοδότη από το να διαλέξει εμένα…
Πώς σου φαίνεται η τηλεργασία ως μία εναλλακτική μορφή απασχόλησης;
Η τηλεργασία τα λύνει σχεδόν όλα τα παραπάνω. Ευτυχώς, καταλάβαμε ότι είτε ο υπολογιστής είναι στο γραφείο, είτε στο σπίτι είναι σχεδόν το ίδιο. Για έναν κόσμο και μία χώρα με αμέτρητα εμπόδια μετακίνησης και πρόσβασης για τα άτομα με αναπηρία, η τηλεργασία είναι μια ευχάριστη εναλλακτική και μία ξεκάθαρη λύση!
Υπάρχουν ευκαιρίες για τον αθλητισμό και τη σωματική άσκηση;
Νομίζω πως υπάρχουν κάποια σωματεία – αθλητικοί σύλλογοι για ΑμεΑ, αλλά δεν είναι και στη καλύτερη κατάσταση. Η εικόνα που έχω είναι σύλλογοι με πολλά οικονομικά προβλήματα που προσπαθούν να επιβιώσουν. Και αυτό πολλές φορές συμβαίνει χάρη στη δράση των εθελοντών, οι οποίοι πολλές φορές έρχονται σε πολύ δύσκολη θέση, αφού αν αποχωρήσουν, νιώθουν ότι στερούν τα παιδιά-αθλητές την ευκαιρία να συμμετάσχουν σε αγώνες ή ακόμη και προπονήσεις. Δεν είναι αυτές συνθήκες για άθληση…
Ένα μήνυμα που θέλεις να δώσουμε και κάποιον τρόπο επικοινωνίας.
Σε έναν κόσμο γεμάτο δυσκολίες, εμπόδια και προβλήματα, το καλύτερο που μπορούμε να κάνουμε είναι να αγωνιστούμε! Μέσα από την προσπάθεια μπορούν να αλλάξουν πολλά, με πρώτο και κυριότερο, την αισιοδοξία μας. Ναι, η θέληση μας “μετράει”, τα όνειρα μας έχουν νόημα και οι προσπάθειες μας ανταποκρίνονται σε ένα στόχο. Να ζήσουμε… Να ζήσουμε ξέροντας ότι προσπαθήσαμε, ότι δεν τα παρατήσαμε και ότι κάναμε ό,τι καλύτερο μπορούσαμε. Αυτή η αίσθηση είναι λυτρωτική. Αυτή τη θέληση για προσπάθεια επιδιώκω να επικοινωνήσω εδώ και χρόνια, γιατί η ζωή είναι ένας κοινός αγώνας και όταν μπορούμε είναι σημαντικό να ακουμπάμε το διπλανό μας στον ώμο και να του λέμε «Πάμε, πάμε μαζί». Θα χαρώ λοιπόν, να προχωρήσουμε μαζί, βρίσκοντάς με στο facebook στη σελίδα «Δημήτρης Αντωνίου» ή στο διαδυκτιακό ιστότοπο www.dimitrisantoniou.gr.
“Σαν εσένα”, ένα ποίημα του Αποστόλη Ζυμβραγάκη:
Όταν με βλέπεις στον δρόμο,
μη στρέφεις το βλέμμα σου αλλού με αποστροφή.
Όταν προσπαθώ να σου κάνω μια ερώτηση,
μη φεύγεις χωρίς να προσπαθήσεις καν να με καταλάβεις.
Όταν πάω να κάτσω δίπλα σου,
μη σηκώνεσαι ν’ απομακρυνθείς βιαστικά.
Κι όταν τύχει να με φωνάξεις,
μη σκέφτεσαι αν με αποκαλούν
ανάπηρο,
άτομο με ειδικές ανάγκες
ή άτομο με ειδικές ικανότητες.
Το όνομά μου είναι Φίλιππος
